Τα μάτια στον Διαβήτη: Συνεχίζει να εξαπλώνεται ραγδαία, 1 στους 2 ενήλικες αδιάγνωστος

Ιδιαίτερα ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, που αποτελεί το 95% του συνόλου των ατόμων με διαβήτη, χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως «ύπουλος», καθώς τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής του υφίσταται χωρίς να εκδηλώνει συμπτώματα. Αποτελεί τη βασική αιτία θανάτου για περίπου 7.000.000 άτομα ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο και συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων, νεφρικής ανεπάρκειας, νευροπάθειας, μονίμων βλαβών του αμφιβληστροειδούς και άλλων σοβαρών επιπλοκών.

Όπως προκύπτει από τα πλέον πρόσφατα διεθνή στατιστικά στοιχεία, ο αριθμός των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη διεθνώς ανέρχεται στις μέρες μας σε 415 εκατομμύρια, ενώ έως το 2040 αναμένεται να φτάσει τα 642 εκατομμύρια. Από αυτά, υπολογίζεται ότι ποσοστό περίπου 87%-91% πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, 7%-12% από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και ποσοστό 1%-3% από άλλους τύπους διαβήτη. Ιδιαίτερη εντύπωση, μάλιστα, προκαλεί το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα της Διεθνούς Ομοσπονδίας Διαβήτη (International Diabetes Federation – I.D.F.), 1 στους 2 ενήλικες με διαβήτη παραμένει αδιάγνωστος.

Το γεγονός αυτό κρίνεται ως υψίστης σημασίας, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες νοσηρότητας και θνητότητας σε ολόκληρο τον κόσμο. Υπολογίζεται ότι κατά το έτος 2015 από διαβήτη απεβίωσαν 5 εκατομμύρια άτομα, αριθμός που αντιστοιχεί σε 1 θάνατο κάθε 6 δευτερόλεπτα, σε σύγκριση με 1,5 εκατομμύρια θανάτους από HIV/AIDS, 1,5 εκατομμύρια από φυματίωση και 0,6 εκατομμύρια από ελονοσία. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, τα στοιχεία της I.D.F. δείχνουν ότι ο επιπολασμός του διαβήτη υπολογίζεται σε ποσοστό 7,5% του γενικού πληθυσμού, ενώ οι θάνατοι που σχετίζονται με αυτόν για το έτος 2015 ανήλθαν σε 4.963.

Παράλληλα, και η συχνότητα του διαβήτη τύπου 1, της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, εξακολουθεί να αυξάνει παγκοσμίως. Η αύξηση αυτή αφορά και τις πολύ μικρές ηλικίες, ακόμη και τα νήπια. Ως εκ τούτου, ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην ενημέρωση του ιατρικού κόσμου και του ευρύτερου κοινού γύρω από τη νόσο και την πιθανότητα αυτή να ξεκινήσει από πολύ μικρή ηλικία, προκειμένου να υπάρχει εγρήγορση για την έγκαιρη διάγνωσή της.

Την ίδια ώρα, η σύγχρονη επιστημονική έρευνα είναι σε θέση να παρέχει σήμερα νέα πολύτιμα «εργαλεία» για την περαιτέρω κατανόηση, την πρόγνωση, αλλά και τη στενή παρακολούθηση της νόσου σε κάθε πάσχοντα από τον εξειδικευμένο θεράποντα ιατρό του. Χαρακτηριστικό τέτοιο «εργαλείο» αποτελεί η «Έξυπνη Κάρτα», ένα υπερσύγχρονο πληροφοριακό σύστημα που περιλαμβάνει ηλεκτρονικά όλα τα ιατρικά δεδομένα του διαβητικού, στην οποία μπορεί να έχει πρόσβαση μόνο ο εξουσιοδοτημένος ειδικός που τον παρακολουθεί.

Η Κάρτα συνιστά έναν από τους βασικούς στόχους του Ερευνητικού Προγράμματος ARETAEUS, το οποίο ολοκλήρωσε πρόσφατα το Ε.ΚΕ.ΔΙ., σε συνεργασία με το Εργαστήριο Βιοχημείας του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, με τη χρηματοδότηση της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Τα παραπάνω τόνισαν σε συνέντευξη τύπου, στο πλαίσιο του εφετινού εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Διαβήτη (14 Νοεμβρίου), ο Πρόεδρος Δ.Σ. του Ε.ΚΕ.ΔΙ., Καθηγητής Παθολογίας, Ενδοκρινολογίας, Μεταβολισμού και Σακχαρώδη Διαβήτη των Πανεπιστημίων Αθηνών και Ουλμ Γερμανίας, Ακαδημαϊκός και Μέλος της Συγκλήτου της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (EASA, Σάλτσμπουργκ - Αυστρία) κύριος Σωτήριος Α. Ράπτης, η Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Βέρνης, Ελβετίας, Καθηγήτρια Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας – Νεανικού Διαβήτη, Α’ Παιδιατρική Κλινική Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Αγ. Σοφία» κ. Χριστίνα Κανακά – Gantenbein, η Ειδική Παθολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Ερευνήτρια Ε.ΚΕ.ΔΙ. κ. Παναγιώτα Μήτρου και ο Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Β’ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική – Μονάδα Έρευνας και Διαβητολογικό Κέντρο, Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «ΑΤΤΙΚΟΝ», Μέλος Δ.Σ. Π.Γ.Ν. «ΑΤΤΙΚΟΝ», Μέλος Ανώτατου Πειθαρχικού Συμβουλίου Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου (Π.Ι.Σ.) και Γενικός Γραμματέας Ινστιτούτου Μελετών Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου (Π.Ι.Σ.) κ. Παναγιώτης Χαλβατσιώτης.

Όπως υπογράμμισε ο Καθηγητής κ. Σ. Α. Ράπτης, ο μήνας Νοέμβριος είναι αφιερωμένος στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την πρόληψη και αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη. Στο πλαίσιο αυτό, κορυφαίο γεγονός αποτελεί ο εορτασμός της 14ης Νοεμβρίου, η οποία έχει οριστεί από τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη (International Diabetes Federation – I.D.F.) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization – W.H.O.) ως η επίσημη ημερομηνία της Παγκόσμιας Ημέρας Διαβήτη από το 1991. Επιπλέον, με την υπ’ αριθμόν 61/225 Διακήρυξη τα Ηνωμένα Έθνη επικύρωσαν τον εορτασμό αυτόν το 2006.

Η 14η Νοεμβρίου επελέγη με κριτήριο το γεγονός ότι αποτελεί την ημέρα των γενεθλίων του Sir Frederic Banting, που, μαζί με τον Charles Best, ανακάλυψε την ινσουλίνη το 1922, επίτευγμα για το οποίο τιμήθηκαν και οι δύο με το βραβείο Nobel. Περί την ημερομηνία αυτή κάθε χρόνο σε όλες τις χώρες της υφηλίου πραγματοποιούνται με εντατικούς ρυθμούς ενημερωτικές εκδηλώσεις, με στόχο την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού γύρω από την αποτελεσματική πρόληψη του διαβήτη. Γιατί η νόσος δεν αφορά μόνο τα άτομα με διαβήτη και το σύστημα υγείας, αφορά όλη την κοινωνία και η ευθύνη για την αντιμετώπισή της πρέπει να είναι παγκόσμια και συλλογική.

Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, τα άτομα με διαβήτη τύπου 1 και 2 ανέρχονται σήμερα σε περίπου 1.200.000, δηλαδή ποσοστό περίπου 12% του γενικού πληθυσμού, ενώ η υψηλότερη συχνότητα εμφάνισής του καταγράφεται στο δυτικό κόσμο. Το γεγονός αυτό αποτελεί μια σαφή ένδειξη για τη συσχέτισή του με το σύγχρονο τρόπο ζωής, τις κακές διατροφικές συνήθειες, το κάπνισμα, την παχυσαρκία και την έλλειψη σωματικής άσκησης.

Στο πλαίσιο αυτό, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας, Πρόληψης και Θεραπείας του Σακχαρώδη Διαβήτη και των Επιπλοκών του (Ε.ΚΕ.ΔΙ.), το οποίο αποτελεί Κοινωφελές Ίδρυμα με νομική μορφή ιδιωτικού δικαίου εποπτευόμενο από το Υπουργείο Υγείας (Π.Δ. υπ’ αριθμ. 339/1, Φ.Ε.Κ. 145, τ.Α’/1993, σε εφαρμογή του άρθρου 25 του Ν. 2071/92 τ.Α’/123/92), αναλαμβάνει από το 1993 καίριες δράσεις, με σκοπό να συμβάλλει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση του διαβήτη σε όλα τα επίπεδα, δίνοντας, παράλληλα, νέα ώθηση στην επιστημονική γνώση γύρω από αυτόν.

Για το έτος 2016, το Κέντρο διοργάνωσε ήδη με ιδιαίτερη επιτυχία Ενημερωτικές Εκδηλώσεις για τους ιατρούς, τους επαγγελματίες υγείας και το κοινό, με τον γενικό τίτλο «Η Ζωή με τον σακχαρώδη διαβήτη», στα Καμένα Βούρλα τον Απρίλιο και την Καλαμάτα τον Μάιο.

Επιπλέον, στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας 2016, από τις 5 Νοεμβρίου έως τις 5 Δεκεμβρίου 2016 θα προβάλλεται από τους μεγαλύτερους τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς της χώρας ειδικό ενημερωτικό μήνυμα (spot) για την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού στον σακχαρώδη διαβήτη, ενώ έχει δημιουργηθεί και ένα νέο ενημερωτικό έντυπο του Ε.ΚΕ.ΔΙ. με σημαντικές πληροφορίες για τη νόσο και την πρόληψή της.

Το έντυπο θα διανέμεται στο κοινό της Αθήνας από τον πεζόδρομο της Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε’ την Παρασκευή 11 και το Σάββατο 12 Νοεμβρίου (ώρες 10:00 – 14:00), με τη συνεργασία του Δήμου Αθηναίων, καθώς και στην Πλατεία Κασταλίας του Αμαρουσίου το Σάββατο 12 και την Κυριακή 13 Νοεμβρίου (ώρες 10:00 – 14:00), με τη συνεργασία του Δήμου Αμαρουσίου, ενώ θα τοποθετηθεί, επίσης, στις Λέσχες Φιλίας (Κ.ΑΠ.Η.) και τα Δημοτικά Ιατρεία του Δήμου Αθηναίων, καθώς και στο Κ.ΑΠ.Η. και το Πολυιατρείο του Δήμου Αμαρουσίου.

Καταλήγοντας, ο Πρόεδρος του Ε.ΚΕ.ΔΙ. τόνισε ότι τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη πρέπει να ελέγχουν το σάκχαρό τους, να παίρνουν φάρμακα, να ασκούνται σωματικά σε τακτική βάση και να ρυθμίζουν τις διατροφικές τους συνήθειες ανάλογα με την κατάστασή τους και σύμφωνα με τις οδηγίες του εξειδικευμένου ιατρού τους. Πάντοτε με τη στενή παρακολούθηση του ιατρού τους και τη δική τους συνεργασία, πρέπει να παρακολουθούν τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη τους κάθε 8-10 εβδομάδες και να αποφεύγουν, όσο είναι δυνατόν, τις υπογλυκαιμίες.

Τέλος, είναι ευνόητο ότι και ο γενικός πληθυσμός θα πρέπει να προσανατολιστεί σε αλλαγή του τρόπου ζωής του, με τη ριζική καταπολέμηση των κυριοτέρων παραγόντων κινδύνου εμφάνισης της νόσου, όπως είναι η παχυσαρκία, η υπέρταση, το κάπνισμα κ.α. Θα πρέπει να ασκείται κατά το δυνατόν σωματικά, π.χ. με κολύμπι, ποδήλατο ή περπάτημα, καθώς έχει αποδειχθεί ότι το κανονικό περπάτημα για 30 λεπτά ημερησίως μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 κατά 35-40%, αλλά και οδηγεί σε καλύτερη ρύθμιση του σακχάρου του αίματος και στις δύο μορφές του διαβήτη, 1 και 2.

Αναφερόμενη στον νεανικό διαβήτη, η Καθηγήτρια κ. Χ. Κανακά – Gantenbein επεσήμανε ότι ο σακχαρώδης διαβήτης που προσβάλλει παιδιά και εφήβους είναι συνήθως ο τύπου 1, δηλαδή μια αυτοάνοση πάθηση που προοδευτικά οδηγεί στην καταστροφή των β κυττάρων του παγκρέατος, τα οποία παράγουν την ινσουλίνη, μια ορμόνη απαραίτητη στη διαχείριση της γλυκόζης, δηλαδή του σακχάρου του αίματος.

Όταν δεν εκκρίνεται επαρκής ποσότητα ινσουλίνης, τότε η γλυκόζη που λαμβάνεται με την τροφή δεν μπορεί να εισέλθει στα κύτταρα του οργανισμού και να οδηγήσει σε παραγωγή ενέργειας. Αντίθετα, παραμένει στο αίμα, όπου φθάνει σε πολύ ψηλά επίπεδα, που θα οδηγήσουν με τη σειρά τους σε πολυουρία, δηλαδή απώλεια μεγάλης ποσότητας ούρων, σε πολυδιψία, δηλαδή σε έντονη δίψα, και πολυφαγία, εφόσον η γλυκόζη της τροφής δεν χρησιμοποιείται, αλλά χάνεται μέσω των ούρων.

Αν το παιδί δεν διαγνωστεί έγκαιρα, υπάρχει κίνδυνος να χάσει βάρος, να εμφανίσει κοιλιακά άλγη και σιγά-σιγά να επηρεαστεί το επίπεδο συνείδησής του φτάνοντας σε κώμα, με κίνδυνο ακόμη και της ζωής του. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται διαβητική κετοξέωση και στόχος διεθνώς είναι να τίθεται η διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη στα παιδιά και τους εφήβους έγκαιρα, ώστε να αποφευχθούν περιστατικά διαβητικής κετοξέωσης.

Δυστυχώς η χώρα μας έχει ακόμη ένα από τα υψηλότερα ποσοστά διαβητικής κετοξέωσης παγκοσμίως, και ίσως το υψηλότερο στην Ευρώπη. Διάφορες προσπάθειες προτείνονται σε όλα τα κράτη, ώστε να ευαισθητοποιηθεί τόσο ο ιατρικός κόσμος, όσο και το ευρύτερο κοινό να υποπτευτεί την πιθανότητα σακχαρώδη διαβήτη σε ένα παιδί που παρουσιάζει πολυουρία, πολυδιψία και απώλεια βάρους και να αρχίσει έγκαιρα η θεραπεία, με αντιμετώπιση τόσο της αφυδάτωσης που προκαλείται, όσο, κυρίως, της έναρξης χορήγησης της απαραίτητης ινσουλίνης, ώστε να αποκατασταθεί η μεταβολική διαταραχή.

Από την πλευρά της, η κ. Π. Μήτρου τόνισε ότι ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια από τις πιο κοινές χρόνιες ασθένειες και αποτελεί σοβαρό πρόβλημα υγείας στον παγκόσμιο πληθυσμό, τόσο σε κοινωνικό, όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Σήμερα εκτιμάται ότι η πλειονότητα των χωρών δαπανούν μεταξύ 5% και 20% των συνολικών ετήσιων δαπανών τους για την υγεία και τον διαβήτη.

Σύμφωνα, μάλιστα, με τα στοιχεία της I.D.F. για την Ελλάδα, για το 2015 το μέσο ετήσιο κόστος σχετιζόμενο με τον σακχαρώδη διαβήτη ανά πάσχοντα ανήλθε σε 2.562 Ευρώ. Με τόσο υψηλό κόστος σε χρήμα, αλλά και ανθρώπινες ζωές, ο διαβήτης αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και ένα εμπόδιο για τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.

Το Εθνικό Κέντρο Διαβήτη (Ε.ΚΕ.ΔΙ.), σε συνεργασία με το Εργαστήριο Βιοχημείας του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, και με τη χρηματοδότηση της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, ολοκλήρωσε πρόσφατα το Ερευνητικό Πρόγραμμα “ARETAEUS”. Βασικό αντικείμενο του έργου ήταν η αξιοποίηση των εξελίξεων στη βιοπληροφορική και την τεχνολογία της ανάλυσης έκφρασης γονιδίων για την καλύτερη και, κυρίως, την εξατομικευμένη αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στον Ελληνικό πληθυσμό.

Στην Παγκόσμια Ημέρα για τον Διαβήτη αναφέρθηκε και ο κ. Π. Χαλβατσιώτης, επισημαίνοντας ότι ξεκίνησε να εορτάζεται το 1991 μετά από κοινή προσπάθεια, τόσο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), όσο και της Διεθνούς Ομοσπονδίας Διαβήτη (International Diabetes Federation –IDF).

Το εφετινό σύνθημα της Παγκόσμιας Ημέρας είναι «Eyes on Diabetes», το οποίο, παραφράζοντάς το στα Ελληνικά, τονίζει ότι πρέπει να δώσουμε όλη την προσοχή μας στην πρώιμη διάγνωση του διαβήτη και, κατ΄ επέκταση, της εύκαιρης θεραπευτικής του αντιμετώπισης για τη μείωση του κινδύνου επέλευσης των τόσο ανεπιθύμητων χρόνιων επιπλοκών. Έχει προσμετρηθεί ότι για κάθε διαγνωσμένο διαβητικό αντιστοιχεί και ένας συνάνθρωπός μας που έχει διαβήτη και δεν το γνωρίζει, με αποτέλεσμα να αφήνεται χωρίς προστασία.