Η όσφρηση ως «κλειδί» για τη θεραπεία ασθενειών
Στην ανακάλυψη ότι το ανθρώπινο δέρμα είναι γεμάτο από οσφρητικούς υποδοχείς, προχώρησαν βιολόγοι του Πανεπιστημίου της Ρουρ στη Γερμανία, ανατρέποντας την άποψη που επικρατούσε ότι περιορίζονται στο εσωτερικό της μύτης.
Οσφρητικοί υποδοχείς απαντώνται επίσης σε ολόκληρο το σώμα, στο ήπαρ, στην καρδιά, στους νεφρούς, ακόμα και στα σπερματοζωάρια, και διαδραματίζουν κομβικό ρόλο σε ένα ευρύ σύνολο φυσιολογικών λειτουργιών.
Σύμφωνα με τον δρα Χανς Χατ, «περισσότεροι από δεκαπέντε από τους οσφρητικούς υποδοχείς οι οποίοι απαντώνται στο εσωτερικό της μύτης βρίσκονται και στα ανθρώπινα δερματικά κύτταρα».
Μάλιστα, όταν ένας εξ αυτών των υποδοχέων (ο OR2AT4) εκτεθεί στη μυρωδιά του συνθετικού σανδαλόξυλου (Sandalore), απελευθερώνει μια ολόκληρη πλημμυρίδα χημικών σημάτων τα οποία βοηθούν στην επούλωση των τραυματισμένων ιστών.
Πειράματα απέδειξαν ότι οι ιστοί επουλώθηκαν κατά 30% ταχύτερα με την παρουσία του Sandalore, διαπίστωση που μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία αντιγηραντικών κρεμών και σε νέες θεραπείες για την επούλωση τραυμάτων.
Οι οσφρητικοί υποδοχείς συγκαταλέγονται ανάμεσα στους πιο αρχέγονους χημικούς αισθητήρες του σώματός μας και είναι ικανοί να ανιχνεύσουν πολλά χημικά μόρια.
Η αναπληρώτρια καθηγήτρια Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς, Τζένιφερ Πλούζνικ, ανακάλυψε ότι αυτοί οι υποδοχείς μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο της μεταβολικής λειτουργίας και να ρυθμίσουν την υπέρταση στους νεφρούς των ποντικών.
Όταν μία μυρωδιά εισέρχεται στον οσφρητικό υποδοχέα, δημιουργείται μία αλυσίδα βιοχημικών αντιδράσεων, που καταλήγει στον εγκέφαλο και μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε τη μυρωδιά. Ο ίδιος μηχανισμός όμως χρησιμοποιείται και για άλλες βιολογικές λειτουργίες.
Ενδεικτική είναι η μελέτη του δρα Χατ, σύμφωνα με την οποία οι οσφρητικοί υποδοχείς οι οποίοι απαντώνται στο εσωτερικό των όρχεων λειτουργούν ως ένα είδος συστήματος κατεύθυνσης που επιτρέπει στα σπερματοζωάρια να βρουν τον δρόμο τους προς το αγονιμοποίητο ωάριο, γεγονός που έδωσε νέα σημασία στη λεγόμενη «σεξουαλική χημεία».
«Γνωρίζαμε τη σημασία αυτών των υποδοχέων για πολλά χρόνια», εξηγεί ο δρ Χατ, ο οποίος αυτοαποκαλείται «πρεσβευτής των οσμών» και δηλώνει ότι αγαπημένες του μυρωδιές είναι αυτές του βασιλικού, του θυμαριού και του δενδρολίβανου. Όμως οι ερευνητές αργά αλλά σταθερά αντιλήφθηκαν τη βιολογική σημασία που έχουν αυτοί οι μοριακοί μηχανισμοί όπως και τις μεγάλες υποσχέσεις που αφήνουν για τη διάγνωση και τη θεραπεία ασθενειών.
Το 2009, ο δρ Χατ και η ομάδα του ανέφεραν ότι η έκθεση των οσφρητικών υποδοχέων στον ανθρώπινο προστάτη σε β-ιονόνη, ένα στοιχείο της μυρωδιάς των βιολετών και των ρόδων, μπορεί να περιορίσει την επέκταση των καρκινικών κυττάρων στον αδένα, θέτοντας εκτός λειτουργίας κάποια γονίδια.
Οι οσφρητικοί υποδοχείς είναι υποδοχείς πρωτεΐνης G, ανήκουν σε μια ομάδα πρωτεϊνών που απαντώνται στην επιφάνεια των κυττάρων και επιτρέπουν στα κύτταρα να αντιληφθούν τι γίνεται γύρω τους. Αυτοί οι υποδοχείς αποτελούν συχνούς στόχους για διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα, γεγονός που καταδεικνύει πόσο πολλά υποσχόμενος είναι ο τομέας της λεγόμενης οσφρητικής ιατρικής. Λόγω, όμως, της πολυπλοκότητας του οσφρητικού συστήματος, η υλοποίηση του τομέα απέχει πολύ ακόμα. Ο άνθρωπος διαθέτει περί τα 350 διαφορετικά είδη οσφρητικών υποδοχέων, ενώ τα υπόλοιπα σπονδυλωτά διαθέτουν πολύ περισσότερους.