Τι είναι η νηστεία ντοπαμίνης: Ποια η πλάνη και ποιος ο σκοπός

Αλλά τι ακριβώς συνεπάγεται η νηστεία ντοπαμίνης και τι υποστηρίζει η επιστήμη τα υποτιθέμενα οφέλη της;

Αυτό το άρθρο εστιάζει στις βασικές πτυχές της νηστείας ντοπαμίνης, πώς λειτουργεί και γιατί θεωρείται αμφιλεγόμενη τάση.

Τι είναι η νηστεία ντοπαμίνης

Η νηστεία ντοπαμίνης είναι μια πρακτική όπου το άτομο περιορίζει την ενασχόλησή του με ευχάριστες δραστηριότητες -όπως το φαγητό, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ) ή ακόμα και η συνομιλία με άλλους- για να μειώσει την εξάρτηση του εγκεφάλου του από την ντοπαμίνη, έναν νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με την ευχαρίστηση και την ανταμοιβή.

Η ιδέα πίσω από αυτήν την “μόδα”, είναι να αποφευχθούν συμπεριφορές που προκαλούν αιχμές ντοπαμίνης, δίνοντας στον εγκέφαλο ένα διάλειμμα και επιτρέποντας μια “επαναφορά”. Διαδόθηκε τα τελευταία χρόνια από τη Silicon Valley στις ΗΠΑ ως μέσο ενίσχυσης της εστίασης και της παραγωγικότητας.

Πώς λειτουργεί η αποτοξίνωση από τη ντοπαμίνη

Σε μια νηστεία ντοπαμίνης, οι άνθρωποι αποφεύγουν σκόπιμα δραστηριότητες που προκαλούν απελευθέρωση ντοπαμίνης, όπως:

• Χρήση ΜΚΔ και διαδικτύου γενικότερα
• Το να φάνε νόστιμα φαγητά
• Το να ακούσουν μουσική ή να παρακολουθήσουν τηλεόραση
• Κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και συνομιλίες

Η διάρκεια μιας τέτοιας νηστείας ποικίλλει, με κάποιους να την εξασκούν για λίγες ώρες, μια ολόκληρη μέρα ή και περισσότερο. Ο στόχος είναι να μειωθεί η υπερδιέγερση, δίνοντας στον εγκέφαλο ξεκούραση από συνεχείς δραστηριότητες, που “καθοδηγούνται” από τον “εθισμό” του εγκεφάλου στην ντοπαμίνη.

Πιθανά οφέλη από τη νηστεία ντοπαμίνης

Αν και η νηστεία ντοπαμίνης δεν είναι μια επιστημονικά υποστηριζόμενη μέθοδος, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι μπορεί να προσφέρει ορισμένα ψυχολογικά οφέλη, όπως:

• Αυξημένη εστίαση: Ο περιορισμός των περισπασμών μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να διατηρήσουν καλύτερη συγκέντρωση σε σημαντικές εργασίες.
• Ενσυνειδητότητα: Μια νηστεία ντοπαμίνης μπορεί να προάγει την ενσυνειδητότητα και την αυτογνωσία, καθώς τα άτομα αναλογίζονται την επιθυμία τους για δραστηριότητες, που προκαλούν έκκριση ντοπαμίνης.
• Καλύτερη συναισθηματική ρύθμιση: Με λιγότερες αιχμές ντοπαμίνης, οι υποστηρικτές πιστεύουν ότι τα άτομα μπορεί να βιώσουν βελτιωμένη σταθερότητα της διάθεσης και μειωμένο άγχος.

Κίνδυνοι και παρενέργειες της νηστείας ντοπαμίνης

Υπάρχουν κίνδυνοι και παρανοήσεις που σχετίζονται με τη νηστεία ντοπαμίνης:

• Λανθασμένη ερμηνεία της επιστήμης: Πολλοί επαγγελματίες πιστεύουν λανθασμένα ότι “νηστεύουν” άμεσα τη ντοπαμίνη. Ωστόσο, η ντοπαμίνη είναι απαραίτητη για την καθημερινή λειτουργία, συμπεριλαμβανομένου του κινητικού ελέγχου και της λήψης αποφάσεων. Δεν είναι δυνατό να “νηστέψεις” από την ίδια την ντοπαμίνη, καθώς κάτι τέτοιο θα βλάψει σοβαρά τις βασικές λειτουργίες του εγκεφάλου.
• Δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές: Η ακραία νηστεία ντοπαμίνης μπορεί να οδηγήσει σε ανθυγιεινές συμπεριφορές, όπως κοινωνική απομόνωση, κακή διατροφή ή αποφυγή βασικών εργασιών υπό το πρόσχημα της “επαναφοράς” του εγκεφάλου.
• Αυξημένο άγχος: Για ορισμένους, η αφαίρεση ευχάριστων δραστηριοτήτων μπορεί να οδηγήσει σε άγχος ή απογοήτευση, ιδιαίτερα εάν χρησιμοποιούν τη νηστεία ως πρόφαση, για να ξεφύγουν από τις καθημερινές πιέσεις αντί να αντιμετωπίσουν βασικά ζητήματα.

Γιατί η νηστεία ντοπαμίνης θεωρείται μια δυσπροσαρμοστική μόδα

Οι ειδικοί, συμπεριλαμβανομένων ερευνητών από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, υποστηρίζουν ότι η νηστεία ντοπαμίνης βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε μια παρανόηση του τρόπου λειτουργίας της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο.

Η ντοπαμίνη δεν είναι κάτι από το οποίο μπορείτε να “επανέλθετε” ούτε και να το “αποτοξινώσετε”. Παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας του εγκεφάλου. Έτσι, η στέρηση των ερεθισμάτων είναι απίθανο να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμα οφέλη. Απεναντίας, μπορεί να προκαλέσει βλάβη, προωθώντας απομόνωση και ανθυγιεινές συνήθειες του τρόπου ζωής.

Επιπλέον, η έννοια της νηστείας ντοπαμίνης συχνά προσελκύει άτομα που αναζητούν γρήγορες λύσεις για τα προβλήματά τους, αντί να αντιμετωπίζουν βαθύτερες ψυχολογικές προκλήσεις ή δυσκολίες της ζωής. Ως αποτέλεσμα, η πρακτική μπορεί να χρησιμεύσει ως προσωρινή απόσπαση της προσοχής και όχι ως μόνιμη λύση σε θέματα ψυχικής υγείας.

Σύνοψη

Η νηστεία ντοπαμίνης “διαφημίζεται” ως γρήγορη λύση για την καταπολέμηση της υπερδιέγερσης, αλλά η αποτελεσματικότητά της είναι αμφίβολη. Το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου είναι περίπλοκο και η προσπάθεια “αποτοξίνωσης” από τη ντοπαμίνη είναι επιστημονικά λανθασμένη και δυνητικά επιβλαβής.

Αντί να βασίζεστε σε εφήμερες τάσεις και μόδες, θα έχετε μεγαλύτερο όφελος αν εστιάσετε σε προσεγμένες -βασισμένες σε πραγματικά επιστημονικά στοιχεία- προσεγγίσεις για την ψυχική σας υγεία και ευεξία.

Πηγές: calm.com, health.harvard.edu, medicalnewstoday.com, ncbi.nlm.nih.gov