Η μοναξιά την εποχή της πανδημίας και η σημασία της «ανοχής στη θλίψη»

«Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι σχεδιασμένος ώστε να τίθεται σε κατάσταση εγρήγορσης, όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με οποιαδήποτε απειλή. Είναι βέβαιο, λοιπόν, ότι σε μια τέτοια περίοδο βρίσκεται σε κατάσταση εγρήγορσης με συναισθήματα άγχους και πανικού. Όταν το πνεύμα και το σώμα βρίσκονται για μεγάλες περιόδους σε κατάσταση εγρήγορσης, υπάρχει έντονο το αίσθημα της κόπωσης και του εκνευρισμού», εξηγεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαλαματένια Σουμπάρα, ψυχολόγος, εργαζόμενη στο πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» στη Θεσσαλονίκη, με εμπειρία δέκα και πλέον ετών στη φροντίδα μοναχικών ατόμων.

Ο αλτρουισμός «αντίμετρο» στη θλίψη και την απάθεια

Μια άγνωστη κατάσταση στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, μπορεί ενδεχομένως να μεγεθύνει αισθήματα θλίψης και απάθειας, εξηγεί η κ. Σουμπάρα. «Στην περίπτωση όπου ολόκληρα έθνη θεωρούν ότι η ζωή τους και οι ζωές των οικογενειών τους βρίσκονται σε κίνδυνο και θεωρούν ότι δεν υπάρχει κάτι που να μπορούν να κάνουν γι' αυτό ή δεν γνωρίζουν την ημερομηνία λήξης, μπορεί να βιώνουν έντονα αρνητικά συναισθήματα, απάθεια ίσως και τραύμα. Το αίσθημα του φόβου δύναται να είναι κυρίαρχο σε κάθε περίπτωση», αναφέρει, εξηγώντας πως και η άρνηση είναι μια στρατηγική αντιμετώπισης για μερίδα του πληθυσμού, «η οποία θεωρεί ότι τίποτα από αυτά που μεταδίδονται δεν είναι αλήθεια».

«Οι παραπάνω στρατηγικές αντιμετώπισης μπορούν να γίνουν δυσλειτουργικές και να καθηλώσουν το άτομο. Χρήσιμες στρατηγικές είναι ο αλτρουισμός, η ενεργοποίηση του ατόμου ώστε να βοηθήσει το συνάνθρωπο και η αλληλοϋποστήριξη μεταξύ ατόμων και ομάδων, ώστε να υπάρχει το αίσθημα της χρησιμότητας. Σε μια τέτοια πρωτόγνωρη εμπειρία, όλες οι παραπάνω στρατηγικές μπορεί να έχουν ενεργοποιηθεί», υπογραμμίζει η ψυχολόγος.

«Αντέχω στο δυσφορικό συναίσθημα»: Να αντέξεις σε κάτι για το οποίο δεν είχες ποτέ εκπαιδευτεί

«Ο όρος "ανοχή στη δυσφορία" χρησιμοποιείται την τελευταία δεκαετία για να περιγράψει την ικανότητα του ατόμου να ανέχεται τις δυσφορικές καταστάσεις, γνωστικά, συμπεριφορικά και συναισθηματικά. Φαίνεται ότι τα άτομα που έχουν αυτές τις ικανότητες μπορούν να αναπτύξουν πιο αποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισης σε διαταραχές, όπως π.χ στην κατάθλιψη. Φαίνεται ότι η αντοχή/ανοχή στη θλίψη και τη στεναχώρια μπορεί να είναι και τελικά να αναπτυχθεί, ώστε να γίνει προσόν», τονίζει η κ. Σουμπάρα.

«Ωστόσο φαίνεται πως το ανθρώπινο είδος τα καταφέρνει τόσα χρόνια. Χρειάζεται να κατανοήσουμε ότι υπάρχουν πολλά που δε γνωρίζουμε, δεν μπορούμε να ελέγξουμε και χρειάζεται να καταβάλλουμε προσπάθεια για να τα ξεπεράσουμε. Όταν προσπαθούμε να τα καταφέρουμε, έχουμε κάποιες πιθανότητες. Περισσότερες από το να μην προσπαθήσουμε καθόλου ή να παραδοθούμε. Όσο περισσότερο αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση, τόσο μεγαλύτερες οι πιθανότητες να μην καταφέρουμε να ανταπεξέλθουμε», εξηγεί.

Βοηθά ή δυσκολεύει η χρονική παράταση της δύσκολης εμπειρίας;

«Ο χρόνος προσφέρει μια βιωματική εμπειρία, το πώς όμως αυτή η εμπειρία μπορεί να αξιοποιηθεί εξαρτάται από πολλές συνθήκες, από την προσωπικότητα, το οικογενειακό περιβάλλον, τις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες, την εκπαίδευση, την ατομική επίλυση προβλημάτων και φυσικά προβλήματα υγείας που μπορεί να αντιμετωπίζει το άτομο ή η οικογένεια», απαντά η κ. Σουμπάρα.

«Μπορούμε ίσως να φανταστούμε ένα άτομο/μια οικογένεια να αναπτύσσει τεχνικές και δεξιότητες ώστε να καταφέρει να διαχειριστεί όσα πρωτόγνωρα συμβαίνουν, όταν βιώνει και έντονες ψυχοπιεστικές καταστάσεις, όπως ενδοοικογενεική βία, ανέχεια, ανεργία ή προβλήματα υγείας. Για να αποκτηθούν τα απαραίτητα προσόντα χρειάζεται όμως να υπάρξει η εκπαίδευση. Σε ό,τι αφορά στον έλεγχο, είναι απαραίτητο να γίνει κατανοητό ότι υπάρχουν αρκετά πράγματα, στα οποία έχουμε είτε μικρό ή είτε καθόλου έλεγχο. Η υγεία ειδικότερα είναι ένα από αυτά», εξηγεί.

«Μπορούμε βέβαια να μη θεωρήσουμε την καταστροφή ως το μόνο πιθανό σενάριο. Επιθυμούμε να έχουμε μια σταθερότητα στη ζωή μας, αλλά καμιά φορά η ζωή έχει άλλα σχέδια. Μπορούμε να ζούμε την κάθε ημέρα με μοναδικό τρόπο, ώστε να καταφέρουμε να επιβιώσουμε σε αυτή την πρωτόγνωρη κατάσταση», προσθέτει.

Οι αναπάντεχες καταστάσεις, η χαρά και οι «μικροί στόχοι»

«Σίγουρα, η χαρά είναι ανάμεσα σε αυτά που επιδιώκει στη ζωή του ένας άνθρωπος, δεν είναι δυνατόν όμως να επιδιώκουμε μόνο τη χαρά. Οι άνθρωποι έχουν περιέργεια να λάβουν καινούρια γνώση και εμπειρία, να διδαχθούν και να διδάξουν. Οι εμπειρίες που προκύπτουν από μια τέτοια κατάσταση, όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα, μπορούν να γίνουν αφορμή για καινούρια γνώση και για διδαχή, όπως ακριβώς μπορούν να αποτελέσουν έναυσμα για δυσφορία και συναισθήματα θλίψης και άγχους. Ο τρόπος που το άτομο αντιλαμβάνεται τα πράγματα, επηρεάζει τον τρόπο που θα επιλέξει να λειτουργήσει», αναφέρει η κ. Σουμπάρα, δίνοντας και κάποιες πρακτικές συμβουλές καθημερινότητας.

«Η σημερινή συνθήκη έχει πολλά καινούρια γνωρίσματα σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως ο περιορισμός της κυκλοφορίας, τα οποία καλούμαστε να αποδεχθούμε και να εφαρμόσουμε. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να αποδεχθούμε ότι αυτό που συμβαίνει είναι δύσκολο και ότι σε αυτή την εμπειρία θα βιώσουμε πολλά αρνητικά συναισθήματα, προτού προσπαθήσουμε να βρούμε τη χαρά. Χρειάζεται να βάλουμε μικρούς στόχους ώστε να ζούμε την πραγματικότητα με τα αρνητικά και τα θετικά της συναισθήματα», καταλήγει.