Πανελλαδική Συσπείρωση για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση: Δριμύ "κατηγορώ" στον Ξανθό για δημιουργία λευκών κελιών

"Η δημιουργία των «λευκών κελιών» είχε προαναγγελθεί από τον αναπληρωτή Υπουργό Υγείας Α. Ξανθό και το επιτελείο του της Ψυχικής Υγείας αμέσως μετά το τραγικό συμβάν (τον Μάιο στο Δαφνί), τόσο σε ανακοίνωση του Υπουργείου που μιλούσε για την εφαρμογή των «κατευθυντήριων αξόνων» για την αντιμετώπιση των «δύσκολων περιστατικών», όσο και σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Capital, αναφέρει σε ανακοίνωσή της η Πανελλαδιική Συσπείρωση.

Αναλυτικά, η ανακοίνωση της Πανελλαδικής Συσπείρωσης για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση έχει ως εξής:

«ΟΧΙ ΣΤΑ «ΛΕΥΚΑ ΚΕΛΙΑ» ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΚΑΜΕΡΕΣ

Με αφορμή τον θάνατο που προκάλεσε καθηλωμένος ασθενής, που κατάφερε να λυθεί, σε άλλο καθηλωμένο ασθενή, στις 17 Μαίου στο 3ο ΨΤΕ του ΨΝΑ, ιατρικό σώμα και Διοίκηση του ψυχιατρείου, προφανώς και υπό τις κατευθυντήριες οδηγίες του Υπουργείου Υγείας (της «πρώτη φορά αριστεράς») αποφάσισαν να προχωρήσουν, με ταχείς ρυθμούς, στη ίδρυση των από καιρού επιδιωκόμενων και κατ΄ ευφημισμόν αποκαλούμενων «ήσυχων δωματίων», δηλαδή των «δωματίων απομόνωσης» (seclusion rooms) και στην πράξη, «λευκών κελιών».

Ηδη, στο τμήμα που έγινε το συμβάν, έγινε και το πρώτο βήμα : αφαιρέθηκαν τα δυο από τα τρία κρεβάτια από ένα θάλαμο, στον οποίο παραμένει κλειδωμένος, και ταυτόχρονα καθηλωμένος, ο ασθενής που διέπραξε τον θανάσιμο τραυματισμό. Το σύστημα αυτό (διαμόρφωση δωματίου απομόνωσης με έλεγχο μέσω κάμερας) θα εφαρμοστεί σε όλα τα ΨΤΕ του ΨΝΑ.

Να σημειωθεί ότι, σ΄ αυτή την περαιτέρω «εκσυγχρονιστική παλινδρόμηση» του ΨΝΑ, την κατασταλτική και αντιθεραπευτική του μετάλλαξη, συμφωνούν, πέρα από το ιατρικό σώμα, ο εκπρόσωπος της Πενταμελούς Επιτροπής της ΕΙΝΑΠ και το σωματείο των εργαζομένων που ελέγχεται από τον Σύριζα.

Ενας από τους λόγους που δεν είχαν δημιουργηθεί μέχρι τώρα τα «δωμάτια απομόνωσης» στο ΨΝΑ, αν και η πλειονότητα του ψυχιατρικού σώματος και σωματείων νοσηλευτών τα επεδίωκαν, ήταν η ίδια η «αρχιτεκτονική» του ανασκευασθέντος μετά τον σεισμό του 1999 ΨΝΑ, όπου στα τμήματα εισαγωγών δεν είχαν προβλεφθεί χώροι για τέτοια δωμάτια και η χρήση ενός εκ των υπαρχόντων θαλάμων γι΄ αυτό το σκοπό θα ισοδυναμούσε με μείωση των διατιθέμενων κανονικών κλινών.

Υπήρξαν, ωστόσο, επανειλημμένες γνωμοδοτήσεις της κατ΄ ευφημισμόν «Επιτροπής (δήθεν) Προστασίας Δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων», η οποία είχε προτείνει όχι μόνο την, βάσει υποτίθεται «πρωτοκόλλου», συστηματική χρήση των μηχανικών καθηλώσεων, αλλά και την δημιουργία «δωματίων απομόνωσης», με παρακολούθηση μέσα από κάμερες, στις μονάδες νοσηλείας, αλλά ακόμα και σε δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, ξενώνες και οικοτροφεία. Στο ΨΝΑ, μάλιστα, είχε υπάρξει και απόπειρα τοποθέτησης ενός πλέγματος από κάμερες σε όλη την περίμετρο του νοσοκομείου από τον προ ετών Διοικητή και με σχετική προϋπηρεσία στο Στρατό και άλλες υπηρεσίες, Αθ. Κοσμόπουλο – ενέργεια που δεν τελεσφόρησε λόγω των αντιδράσεων που προκάλεσε. Τώρα, όλοι οι παραπάνω, βρήκαν την ευκαιρία... είναι επί το έργον (βλ σχετικό δημοσίευμα της Καθημερινής της 9/8/15).

Επικαλούνται, και πάντα επικαλούνταν, ότι αυτά τα κατασταλτικά μέτρα αποτελούν την πάγια λειτουργία του κυρίαρχου ψυχιατρικού συστήματος σε όλη την Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Κανείς δεν το αρνήθηκε. Απλώς, σε όλη την Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο υπάρχουν, ταυτόχρονα, πολλές εναλλακτικές εμπειρίες από μιαν «άλλη ψυχιατρική» (αυτήν που υποτίθεται ότι θα ήταν το ζητούμενο της λεγόμενης «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης», αν ποτέ είχε έστω και ελάχιστα κατανοηθεί τι είναι και είχε επιδιωχθεί), που σέβεται τον άνθρωπο και τα πλήρη δικαιώματά του (έμπρακτα και όχι στα λόγια), δεν τον ανάγει σε διαγνωστική κατηγορία, δεν τον μετατρέπει σε «αντικείμενο», σε «πράγμα» - στο οποίο, στο βαθμό που δεν ανταποκρίνεται στον μονόδρομο του ψυχοφάρμακου (ή και ταυτόχρονα), δεν του επιφυλάσσεται παρά η απομόνωση και το δέσιμο, συχνά από το ένα χέρι, ή το πόδι, σαν το σκυλάκι (αυτή η άθλια και, πέρα από επικίνδυνη, επιπλέον, παράνομη πρακτική, ακόμα και με τα κριτήρια για τις καθηλώσεις του κυρίαρχου συστήματος). Μια «άλλη ψυχιατρική» που, ενάντια στη φτώχεια των «θεραπευτικών» επιλογών της παραδοσιακής ψυχιατρικής, διαλέγεται, συνοδεύει, αναζητά, επινοεί, αντί να ελέγχει, να καταστέλλει και να παγιώνει και/ή να παράγει την αρρώστια.

Οσοι χρησιμοποιούν το επιχείρημα της «ασφαλούς» αντιμετώπισης της «επικινδυνότητας» μέσω της κάμερας, θα πρέπει να επιδιώξουν να δουν τα δεκάδες βίντεο από πλήθος περιπτώσεων, τραβηγμένα μέσα ακριβώς από αυτές τις κάμερες, που έδειχναν πώς πέθαινε, μέσα στην απομόνωση, καθηλωμένος ασθενής, ενώ η κάμερα «έβλεπε», το συμβάν καταγράφονταν, αν και κανείς «δεν έβλεπε» πίσω από την κάμερα.

Η αναγωγή του λειτουργού ψυχικής υγείας σε απόμακρο επιτηρητή του ασθενή πίσω από την κάμερα αποδομεί περαιτέρω τα όποια υπολείμματα δυνατότητας και δεξιοτήτων για σύναψη θεραπευτικής σχέσης, για πλησίασμα και διάλογο με τον ασθενή, οδηγεί τις εγγενώς αλλοτριωτικές σχέσεις μέσα στον κυρίαρχο ψυχιατρικό θεσμό στα ακραία όρια της αποξένωσης. Αντί να υπάρξει μέριμνα για την εκπαίδευση των λειτουργών στην ανάπτυξη θεραπευτικών σχέσεων, τους οδηγούν στην μετατροπή τους σε απλούς σωφρονιστικούς υπαλλήλους. Κάτι που έρχεται «να δέσει» και με την προϊούσα αποψίλωση από προσωπικό των μονάδων ψυχικής υγείας, οπότε η κάμερα θα λειτουργεί, επιπλέον, και ως υποκατάστατό του. Παράλληλα, από τη στιγμή που ένας ασθενής θεωρηθεί «επικίνδυνος» και διαχειρίσιμος μόνο μέσα από το «λευκό κελί», αυτό λειτουργεί εν συνεχεία ως ταμπέλα που τον επικαλύπτει ως υποκείμενο και τον χαρακτηρίζει ως τον εν δυνάμει και ανά πάσα στιγμή «επικίνδυνο», με το «λευκό κελί» πάντα «ανοικτό» γι΄ αυτόν.

Επιπλέον, η εμπειρία, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλά μέρη της Ευρώπης, έχει δείξει ότι το «δωμάτιο απομόνωσης» δεν χρησιμοποιείται, όπως αρχικά παρουσιαζόταν στα εγχειρίδια του κυρίαρχου ψυχιατρικού παραδείγματος, ως εναλλακτική στην καθήλωση, αλλά, συνήθως κάποιος/α είναι και στο «λευκό κελί» και δεμένος/η (όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα της Καθημερινής και για τον ασθενή του 3ου ΨΤΕ του ΨΝΑ). Τέλος, και ως επιστέγασμα αυτής της μονόδρομης (και αυτοαναιρούμενης) λογικής της «ασφάλειας» απέναντι στην μ΄ αυτό τον τρόπο κατασκευαζόμενη «επικινδυνότητα», τι θα εμποδίσει να υπάρξει, σ΄ ένα επόμενο στάδιο, η τοποθέτηση καμερών σε όλους τους θαλάμους της μονάδας ψυχιατρικής νοσηλείας, στους διαδρόμους, στο καθιστικό και στην τραπεζαρία;

Η δημιουργία των «λευκών κελιών» στο ΨΝΑ (και σε λίγο στο Δρομοκαίτειο και παντού) βασίζεται στην παράδοση της κατασταλτικής ψυχιατρικής, αλλά η δημιουργία τους εν προκειμένω από την δήθεν «αριστερή» κυβέρνηση του 3ου και χειρότερου μνημονίου, σηματοδοτεί τη υιοθέτηση της στροφής στο επιβαλλόμενο από τη ΕΕ «κράτος ασφαλείας», σε περαιτέρω κατασταλτικές πρακτικές, εν μέσω μιας ολοένα και διαλυόμενης ψυχικής υγείας, με την επίκληση του μύθου της «επικινδυνότητας του ψυχικά ασθενή» και την κατασκευή του λεγόμενου «δύσκολου» ασθενή, μια κατασκευή της ψυχιατρικής, όπως δική της κατασκευή, της δικής της διαχείρισης των πραγμάτων, ήταν και το τραγικό συμβάν που διαπράχθηκε στις 17 Μαίου στο ΨΝΑ. Το συμβάν, δηλαδή, το οποίο σερβιρίστηκε για μιαν ακόμη φορά, από τον τότε Διοικητή Π. Θεοδωράκη και όλους τους εμπλεκόμενους και ιθύνοντες του Υπουργείου, στη βάση της αν-ευθυνοποίησης της λειτουργίας του ψυχιατρικού θεσμού και της συστηματικής υπ-ευθυνοποίησης του πιο αδύναμου να υπερασπιστεί τον εαυτό του και ουσιαστικής συσκότισης της ιδιαίτερης διαδρομής του - μέσα, δηλαδή, από ποια ιστορία σχέσεων, αντιμετώπισης και αναγκών που έμειναν αναπάντητες, έφτασε ως εκεί. Αντί να τεθεί σε επερώτηση ο ψυχιατρικός θεσμός, η απάντηση ήταν, ως συνήθως, ο περαιτέρω έλεγχος, απομόνωση και καταστολή του θύματος που κατασκευάστηκε και εγκλωβίστηκε στον ρόλο του θύτη.

Αλλωστε, η δημιουργία των «λευκών κελιών» είχε προαναγγελθεί από τον αναπληρωτή Υπουργό Υγείας Α. Ξανθό και το επιτελείο του της Ψυχικής Υγείας αμέσως μετά το τραγικό συμβάν, τόσο σε ανακοίνωση του Υπουργείου που μιλούσε για την εφαρμογή των «κατευθυντήριων αξόνων» για την αντιμετώπιση των «δύσκολων περιστατικών», όσο και σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Capital.

Η επίκληση των «κατευθυντήριων αξόνων» και της «διεθνούς κυρίαρχης ψυχιατρικής πρακτικής» θυμίζει, εν προκειμένω και κατ΄ αναλογίαν, την υιοθέτηση, από την κυβέρνηση της μνημονιακής «αριστεράς», της εργαλειοθήκης (toolkit) του ΟΟΣΑ για την ακραία νεοφιλευθεροποίηση και ιδιωτικοποίηση της οικονομίας, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ελεύθερης αγοράς και τις ορέξεις του διεθνούς κεφαλαίου.

Και εν μέσω όλων αυτών, η δημιουργία του δικαστικού ψυχιατρείου, αν και δεν συζητιέται ανοιχτά αυτή τη στιγμή, δεν έπαψε να είναι επί θύραις-το ίδιο όπως και το βίαιο κλείσιμο των ψυχιατρείων (χωρίς, δηλαδή, ολοκληρωμένο δίκτυο κοινοτικών υπηρεσιών, εναλλακτικών στον εγκλεισμό σε συνδυασμό με τη στήριξη από ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος), που, μετά τις εκλογές, «έμεινε στη μέση». Τόσο η ΕΕ όσο και οι νέοι εγχώριοι εντολοδόχοι της πρόκειται σύντομα να το επαναφέρουν. Γιατί, «λευκά κελιά» και κάμερες, μηχανικές καθηλώσεις, δικαστικό ψυχιατρείο και βίαιο κλείσιμο των ψυχιατρείων είναι πλευρές του ίδιου ψυχιατρικού παραδείγματος, της ίδιας ψυχιατρικής θεωρίας και πράξης, προσαρμοσμένης στις σύγχρονες απαιτήσεις της κοινωνικής ανάθεσης για τον κοινωνικό έλεγχο που επιτελεί.

Είναι προφανές ότι, άτομα με ψυχιατρική εμπειρία, οικογένειες, λειτουργοί της ψυχικής υγείας που αντιτάσσονται σ΄ αυτό τον ολοταχή περαιτέρω εκβαρβαρισμό μιας ήδη βάρβαρης ψυχιατρικής, κοινωνικά κινήματα που παλεύουν για δικαιώματα και για την κοινωνική χειραφέτηση πρέπει άμεσα να αντιδράσουν στην δημιουργία των «λευκών κελιών» στο ΨΝΑ. Να ξαναφέρουμε στην επιφάνεια όλα τα προτάγματα και τις πρακτικές της χειραφετητικής ψυχιατρικής των προηγούμενων δεκαετιών σε όλη την Ευρώπη (και στην Ελλάδα), που ανέδειξαν όχι μόνο τον απανθρωποποιητικό και αντιθεραπευτικό χαρακτήρα των πρακτικών της κυρίαρχης ψυχιατρικής, αλλά και απέδειξαν, συγκεκριμένα και πρακτικά, ότι μπορεί να υπάρξει Ψυχική Υγεία με «ανοιχτές πόρτες», χωρίς καθηλώσεις, απομονώσεις και κάμερες, χωρίς εγκλεισμό, ότι η επικινδυνότητα είναι κοινωνική κατασκευή (πολλές φορές την παράγουν οι ψυχίατροι με τις πρακτικές τους) και ότι μόνο μέσα από το ξεπέρασμα αυτών των πρακτικών, και ενάντια σ΄ αυτές, μπορεί η ψυχιατρική ν΄ αρχίσει να γίνεται θεραπευτική.

Πρέπει άμεσα να υπάρξει κινηματική αντίδραση».