Οι προκλήσεις και οι ανατροπές της ΠΦΥ υπό το πρίσμα του Ιατρικού Συλλόγου Πατρών

Το νομοσχέδιο από τη φύση του αποτελεί μια πρόκληση, διότι για πρώτη φορά μετά από χρόνια, συντεταγμένα, η ελληνική κοινωνία, και ειδικότερα η υγεία και η περίθαλψη, θα αποκτήσουν ένα απόλυτα αναγκαίο εργαλείο που χρειάζεται ο Έλληνας, ο μετανάστης και ο τουρίστας. Το αυτονόητο δηλαδή, μια Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, ώστε και γρήγορα να δίνεται λύση στο πρόβλημα του ασθενή, αλλά και να αποσυμφορηθούν τα δημόσια νοσοκομεία.

Όμως δεν είναι τυχαίο που οι περισσότεροι φορείς και μάλιστα οι γιατροί έχουν χαρακτηρίσει το νομοσχέδιο προβληματικό, αντιαναπτυξιακό, με σοβαρές στρεβλώσεις.

Ήδη, όπως αναφέρει η πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Πατρών, κυρία Άννα Μαστοράκου (η οποία είναι επίσης και πρόεδρος της ΕΝΙ-ΕΟΠΥΥ), εκφράζεται από πολλούς θεσμικούς και συνδικαλιστικούς φορείς έκδηλη ανησυχία για τις παρακάτω πιθανές εκβάσεις:

- Αύξηση των ανισοτήτων στην υγεία και εμποδίων πρόσβασης

- Ενδεχόμενη «απασφάλιση» πληθυσμού

- Αργοπορία στην εξυπηρέτηση πολιτών

- Καταστρατήγηση της ελεύθερης επιλογής του ασθενούς

- Μαύρη συναλλαγή στα σημεία-κλειδιά της κλειστής παραπομπής στην ΠΦΥ

- Συρρίκνωση του πακέτου υπηρεσιών υγείας

- Αλληλοσπαραγμός δημόσιας, ιδιωτικής ΠΦΥ και επιβάρυνση των νοσοκομείων

- Αντιποίηση ιατρικού επαγγέλματος

Ας δούμε τις προτάσεις της κυρίας Μαστοράκου αναλυτικά:

«Εν όψει της κατάθεσης στη Βουλή του Νομοσχεδίου για την ΠΦΥ, οφείλουμε να υπενθυμίσουμε τους στόχους και τις προκλήσεις της πολιτείας όσον αφορά το πρωτοβάθμιο σύστημα, με σκοπό να σχεδιαστεί ένα βιώσιμο και λειτουργικό πρότυπο που θα καλύπτει τις αυξημένες ανάγκες του πληθυσμού της χώρας σε αστικές, ημιαστικές και ακριτικές περιοχές» αναφέρει.

Υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση

Η Ελλάδα μείωσε δραματικά τις δαπάνες υγείας στα χρόνια της κρίσης, καταγράφοντας πρωτοφανές αρνητικό ιστορικό προηγούμενο για τη χώρα μας, τις χώρες της Ευρώπης και του ΟΟΣΑ.

Σύμφωνα με τον Καθηγητή της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, κ. Γιάννη Κυριόπουλο, πέρα από τη δραματική και παρατεταμένη μείωση των δαπανών υγείας, υπάρχει και σαφής υποχρηματοδότηση της ΠΦΥ στη χώρας μας (22% σε σχέση με το μεσοσταθμικό 30% της Ευρώπης).

Φαινόμενο αντίστροφης υποκατάστασης

Αντιθέτως, μέσω του φαινομένου της «αντίστροφης υποκατάστασης», δηλαδή της υπέρμετρης αντιμετώπισης περιστατικών ΠΦΥ στα νοσοκομεία, υπάρχει πρωτοφανής πρωτιά στη μεγάλη δέσμευση κονδυλίων νοσοκομειακής δαπάνης (41%) σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρώπης (30%).

Νοσοκομειακές δαπάνες υγείας–ΕΣΔΥ–Health at a Glance-Europe 2016. Η Ελλάδα, με ποσοστό 195 εξιτηρίων/1.000 κατοίκους για το έτος 2012, κατατάσσεται 6η μεταξύ των 24 χωρών που συμμετέχουν στον ΟΟΣΑ. Κατά την περίοδο 2000-2012, παρατηρείται αύξηση κατά 21% του αριθμού των εξιτηρίων που καταγράφηκαν στα ελληνικά νοσοκομεία.

Οργανωτικά προβλήματα ΠΦΥ

Παρατηρούνται μεγάλα οργανωτικά προβλήματα στους δύο πυλώνες της ΠΦΥ:

Α. ΕΟΠΥΥ: Ακόμη και σήμερα μεγάλες είναι οι οργανωτικές αδυναμίες του Οργανισμού όσον αφορά το πλαίσιο λειτουργίας, την κωδικοποίηση των ιατρικών πράξεων, την καταγραφή τους, την εκκαθάρισή τους, τον τελικό έλεγχο, τις ελλείψεις επικοινωνίας στο πληροφοριακό σύστημα.

Β. ΠΕΔΥ: Η ένταξη του ΠΕΔΥ (πολυϊατρεία και κέντρα υγείας) στην εποπτεία των Υγειονομικών Περιφερειών επέφερε μια μεγάλη οργανωτική αναστάτωση στις προμήθειες, στην τεχνική υποστήριξη, την τροφοδοσία και την οργάνωση των υπηρεσιών υγείας.

Δημογραφική γήρανση στην Ελλάδα

Η Ελλάδα είναι 5η σε δημογραφική γήρανση παγκοσμίως μετά την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, την Ισπανία και την Πορτογαλία. Επίσης έχει τον 3ο χαμηλότερο δείκτη γεννήσεων στην ΕΕ. Αυτό το γεγονός δημιουργεί μια αύξηση της συχνότητας των χρόνιων νοσημάτων που απαιτούν προγράμματα πρόληψης και προαγωγής υγείας και ταχεία πρόσβαση των ασθενών στο δημόσιο σύστημα με πιθανή αντιμετώπιση από εξειδικευμένο ιατρικό, νοσηλευτικό και παραϊατρικό προσωπικό. Η μη σωστή διαχείριση των χρόνιων νοσημάτων οδηγεί σε αυξημένη νοσηρότητα και δυνητική άνοδο των δαπανών υγείας.

Η οικονομική κρίση και η πίεση στα συστήματα υγείας

Σε όλες τις σχετικές επιστημονικές μελέτες, η οικονομική κρίση συνδέεται με την αύξηση των δεικτών νοσηρότητας και θνησιμότητας και οφείλεται κυρίως σε: νοσήματα όπως κακοήθειες, καρδιοαγγειακά, λοιμώξεις του αναπνευστικού, χρόνιες ηπατοπάθειες, ρευματοπάθειες, άνοια, ΣΔ, αυτοκτονίες, κατάθλιψη, βρεφική θνησιμότητα, κ.λπ.

Αποδίδεται στο ψυχο-κοινωνικο-οικονομικό άγχος, σε προβλήματα εθισμού και εξάρτησης σε ουσίες και υιοθέτηση μη υγιεινού τρόπου ζωής με αυξανόμενη κατανάλωση τροφής χαμηλής διατροφικής αξίας, καπνού και οινοπνεύματος.

Επιπλέον, η κρίση προκαλεί επιβάρυνση υπηρεσιών υγείας με μείωση της αποτελεσματικής αντιμετώπισης των νοσημάτων, σε περιβάλλον υποστελέχωσης και υποχρηματοδότησης της δημόσιας υγείας.

Εμπόδια πρόσβασης ασθενών

Η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία ιατρού ανά πληθυσμό (6,3/1.000 κατοίκους) ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης έχει το θλιβερό προνόμιο να βρίσκεται στην 3η θέση σε εμπόδια πρόσβασης (χρήματος, χρόνου, απόστασης) των ασθενών στους ιατρούς της επιλογής τους. Η εφαρμογή αυστηρού συστήματος παραπομπής (gate-keeping) που προοιωνίζεται στο νέο νομοσχέδιο μαζί με την αραίωση του δικτύου των ειδικών γιατρών αναμένεται να καταστήσει δυσχερέστερη την πρόσβαση του πληθυσμού σε πρωτοβάθμιες υπηρεσίες.

Έλλειψη ελεγκτικών μηχανισμών – οριζόντια μέτρα – clawback

Η αποτυχία άρσης μηχανισμών προκλητής ζήτησης και στοχευμένου ελέγχου τριγωνικών συναλλαγών έχει οδηγήσει στη θέσπιση αριθμητικών ορίων συνταγογράφησης και οριζοντίων μέτρων εφαρμογής επιστροφών clawback επί υπέρβασης του κλειστού προϋπολογισμού του ΕΟΠΥΥ, που βαραίνουν ιδιαίτερα τους τίμιους συνεργάτες, αφήνοντας τους παραβάτες μακριά από τη μέγγενη του ελεγκτικού μηχανισμού. Τα οριζόντια μέτρα αφαιρούν την απαραίτητη ευελιξία στην καθημερινή επιστημονική επιλογή, θέτοντας εμπόδια στην άρτια παροχή υπηρεσιών υγείας.

Υπέρογκη ιδιωτική δαπάνη

Λόγω της δημόσιας υποχρηματοδότησης, οι πολίτες προσπαθούν να άρουν τα εμπόδια πρόσβασης στον γιατρό της επιλογής τους, δημιουργώντας έναν σημαντικό χρηματικό πυλώνα της τάξεως των 5,6 δις, όσο και ο προϋπολογισμός του ΕΟΠΥΥ.

Ο απαξιωμένος Έλληνας ιατρός

Η απαξίωση της ιατρικής πράξης σε επίπεδο αποζημίωσης, η παρεμβατικότητα στην ιατρική πράξη, οι καθηλωμένες αμοιβές, ο εξαναγκασμός σε εξαντλητικά ωράρια, η έλλειψη επαγγελματικής προοπτικής και η δημόσια συστηματική προσπάθεια διαπόμπευσης του Έλληνα γιατρού έχουν οδηγήσει 18.000 γιατρούς στο εξωτερικό, στερώντας από το σύστημα την απαραίτητη ανανέωση σε στελεχιακό ιατρικό δυναμικό. Και αυτό συμβαίνει σε μια χώρα που κατατάσσεται από επίσημη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Lancet, παρόλες τις κακοδαιμονίες της, στην 20η θέση της παγκόσμιας κατάταξης σε επίπεδο παρεχομένων υπηρεσιών υγείας. Αυτό οφείλεται στο φιλότιμο και στην αυταπάρνηση του ιατρικού, νοσηλευτικού και παραϊατρικού προσωπικού, στο υψηλό γνωστικό επίπεδο και στις δράσεις του εθελοντισμού που ενεργοποιήθηκαν στα χρόνια της κρίσης.

Οι ανατροπές που φέρνει

Το νομοσχέδιο της ΠΦΥ φέρνει σημαντικές ανατροπές στο πρωτοβάθμιο σύστημα, δημιουργώντας περισσότερες στρεβλώσεις και χωρίς να επιλύει καμία από τις προηγούμενες προκλήσεις:

Ο οικογενειακός γιατρός με τρείς διαφορετικές εργασιακές σχέσεις θα ελέγχει με ένα αυστηρό σύστημα παραπομπών την είσοδο και τη ροή του ασθενούς στο δημόσιο σύστημα, έχοντας λίγα εφόδια με προσανατολισμό το κρατικό σύστημα και προς ένα μικρότερο πακέτο υπηρεσιών με πιθανά εμπόδια πρόσβασης στους ειδικούς γιατρούς. Η πολιτική επιλογή δεν ήταν η αναμενόμενη στήριξη του υπάρχοντος συστήματος και ενίσχυση της λειτουργίας του ΕΟΠΥΥ και του ΠΕΔΥ, με αναβάθμιση της οργάνωσής τους και εφαρμογή ολοήμερης εξυπηρέτησης, αλλά η δημιουργία νέων δομών ΤΟΜΥ με βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ για δύο χρόνια. Η ερήμωση παλιών δομών του πρώην ΙΚΑ και κέντρων υγείας από έλλειψη πόρων μάς υπενθυμίζει την παλιότερη κατασπατάληση πόρων σε δομές-«φαντάσματα» που εξυπηρετούσαν προσωρινές πολιτικές σκοπιμότητες και όχι τον πραγματικό σχεδιασμό πολιτικών υγείας.

Ανάγκη για συμπράξεις (ΣΔΙΤ)

Στον αντίποδα της κυβερνητικής πρότασης, συνεχίζει η πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Πατρών, είναι η αδήριτη ανάγκη διασύνδεσης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, διαχείρισης των επειγόντων περιστατικών στην ΠΦΥ με υπηρεσίες ημερήσιας νοσηλείας και ίδρυσης δικτύου οργανωμένων υπηρεσιών υγείας με ραντεβού.

Άκρως απαραίτητη είναι η διαδικασία αλληλεπίδρασης της γενικής με την ειδική γνώση σε ένα καθορισμένο πλαίσιο εξυπηρέτησης ασθενών ανάλογα με το είδος της πάθησης και η χρήση υπηρεσιών πληροφορικής και τηλεϊατρικής σε μία ενοποιημένη ψηφιακή πλατφόρμα.

Ο σφιχτός εναγκαλισμός ΠΦΥ με τη δευτεροβάθμια (ΔΦΥ)/τριτοβάθμια δεν αφήνει κανένα περιθώριο ενίσχυσης της ΠΦΥ και επομένως πρέπει να είναι διακριτοί οι ρόλοι ΠΦΥ-ΔΦΥ με παραπομπή στο νοσοκομείο αυστηρά από τον θεράποντα ιατρό ή από το ΕΚΑΒ.

Τέλος, όπως αναφέρει, με στόχο τον περιορισμό της σπατάλης, αναγκαίος είναι ο έλεγχος των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους ασθενείς, με ετήσιο επιτρεπόμενο όριο χρήσης που θα ελέγχεται ανάλογα με το επίπεδο υγείας ή με την πάθηση του ασθενούς. Η απαραίτητη ενίσχυση του ελεγκτικού μηχανισμού απαιτεί τρεις σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές: Οnline έλεγχος τριγωνικών συναλλαγών, εφαρμογή μυστικού κωδικού Pin από τον ασθενή και σχεδιασμός μητρώου ασθενειών, ώστε να υπάρχει πλήρης έλεγχος της ορθολογικής χρήσης όλων των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας.