Προβληματική αναδίπλωση πρωτεϊνών: Έρευνα για την αιτία 100 και πλέον ασθενειών
Τον τομέα της προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεϊνών (protein misfolding diseases), με έμφαση στη λιγότερο διερευνημένη αναδίπλωση των διαμεμβρανικών πρωτεϊνών, που προκαλούν μια σειρά ασθενειών, θέτει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος το ερευνητικό πρόγραμμα «Twin4Promis», του οποίου ηγείται το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.
O σχηματισμός των πρωτεϊνών είναι μια διαδικασία επιρρεπής σε σφάλματα και όταν οι πρωτεΐνες αποτυγχάνουν να αναδιπλωθούν στη λειτουργική τους κατάσταση, συχνά κολλάνε μεταξύ τους σχηματίζοντας συσσωματώματα. Οι αιτίες της αναδίπλωσης μπορεί να είναι γενετικές, έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες (όπως τοξίνες και φυτοφάρμακα) ή να σχετίζονται με τη γήρανση.
Η συσσώρευση προβληματικών πρωτεϊνών συνδέεται με περισσότερες από 100 ασθένειες, μεταξύ των οποίων νευρολογικές νόσοι, όπως το Αλτσχάιμερ, το Πάρκινσον και η πλάγια μυοτροφική σκλήρυνση (ALS). Η προβληματική αναδίπλωση γίνεται σε δύο διαφορετικά είδη πρωτεϊνών, τις υδατοδιαλυτές και τις διαμεμβρανικές, με τις τελευταίες να είναι λιγότερο μελετημένες παρόλο που προκαλούν το ένα τρίτο των ασθενειών.
Αυτές τις τελευταίες βάζει στο στόχαστρο το συγκεκριμένο ερευνητικό έργο, που χρηματοδοτείται με ενάμισι εκατομμύριο ευρώ από το Horizon Europe Program της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και κυριότερα ασχολείται με δύο διαμεμβρανικές πρωτεΐνες, που ευθύνονται για υπογονιμότητα και παχυσαρκία.
Επιπλέον, το έργο έχει ως στόχο την ολιστική προσέγγιση του ζητήματος της προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεϊνών και τη δημιουργία του πρώτου ψηφιακού κόμβου αριστείας (hub) στην έρευνα ασθενειών που οφείλονται σε προβληματική αναδίπλωση και συσσώρευση πρωτεϊνών, με επίκεντρο την Ελλάδα, και την εκπαίδευση νέων ερευνητών.
Επικεφαλής του έργου είναι το Ινστιτούτο Χημικής Βιολογίας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και ο ερευνητής Γιώργος Σκρέτας. Ο κ. Σκρέτας τελεί επίσης διευθυντής του νεοιδρυθέντος Ινστιτούτου Βιοκαινοτομίας του Ερευνητικού Κέντρου Βιοϊατρικών Επιστημών «Αλέξανδρος Φλέμινγκ». Όπως επεσήμανε ο κ. Σκρέτας κατά τη διάρκεια συνάντησής του με δημοσιογράφους, τα ερευνητικά αποτελέσματα που θα προκύψουν από το έργο θα αποτελέσουν τη βάση για τον εντοπισμό νέων μορίων για θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Στο «Twin4Promis» συμμετέχουν κορυφαίοι στο αντικείμενο αυτό φορείς και επιστήμονες: το Κέντρο για την Αναδίπλωση Πρωτεϊνών (Centre for Misfolding Diseases) του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ, του οποίου διευθυντής είναι ο ειδικός στην πρωτεϊνική αναδίπλωση, καθηγητής Μικέλε Βεντρούσκολο, το Κέντρο Έρευνας Εγκεφάλου και Νοσημάτων (Centre for Brain and Disease Research) του ερευνητικού ινστιτούτου VIB στο Πανεπιστήμιο του Λέουβεν με τους καθηγητές Γιουστ Σίμκοβιτς και Φρέντερικ Ρουσό, και το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης με τον διακεκριμένο Έλληνα βιοχημικό, Σωτήρη Καμπράνη.
Σημειώνεται ότι το Ινστιτούτο Χημικής Βιολογίας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών με τον κ. Σκρέτα έχουν δημιουργήσει το 2019 την εταιρεία τεχνοβλαστό «ResQ Biotech», η οποία δραστηριοποιείται στο πεδίο της ανάπτυξης φαρμάκων κατά ασθενειών που προκαλούνται από προβληματική πρωτεϊνική αναδίπλωση, δίνοντας έμφαση στην έρευνα για την πλάγια μυοτροφική σκλήρυνση. Η εταιρεία έχει αντλήσει χρηματοδότηση ενός εκατομμυρίου ευρώ μέχρι σήμερα. Το 2020 βραβεύτηκε στα ερευνητικά βραβεία του περιοδικού Nature, ενώ πρόσφατα έλαβε το πρώτο βραβείο στο Global Startup Workshop που οργάνωσε το πανεπιστήμιο MIT στην Αθήνα.
(ΑΠΕ-ΜΠΕ)