Ψυχοκοινωνική υποστήριξη προσφύγων και αιτούντων άσυλο

«Δουλέψαμε συστηματικά στο κομμάτι της πρόληψης και φροντίδας της ψυχικής υγείας υποστηρίζοντας και την κοινωνική ένταξη παιδιών προσφύγων και αιτούντων άσυλο. Παρείχαμε βοήθεια σε 247 συνολικά άτομα κάνοντας 901 ατομικές και ομαδικές συνεδρίες μέσα σε διάστημα 14 μηνών. Μέσα σε αυτό το διάστημα προσπαθήσαμε να κατανοήσουμε και να ανταποκριθούμε στις μεγάλες ανάγκες και τις σύνθετες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν αυτοί οι άνθρωποι περιορίζοντας τις συνέπειες της βίας, του εκτοπισμού και των συγκρούσεων που έχουν βιώσει», δηλώνει η Αθηνά Φραγκούλη, πρόεδρος της Ε.Κ.Ψ.& Ψ.Υ.

Η παρέμβαση ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2017 και διήρκησε μέχρι τον Δεκέμβριο του 2018. Κατά τη διάρκειά της, μια διεπιστημονική ομάδα της Ε.Κ.Ψ. & Ψ.Υ., που αποτελούνταν από ειδικούς ψυχικής υγείας, κοινωνικό λειτουργό, πολιτισμικούς διαμεσολαβητές και διερμηνείς, παρείχε ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών, όπως ψυχιατρική φροντίδα, βραχεία ψυχοθεραπεία και συμβουλευτική, καθώς και θεραπευτικές δράσεις μέσω τέχνης και λογοθεραπείας. Όλες οι υπηρεσίες προσφέρονταν σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες μέσα από τη λειτουργία Κινητής Μονάδας σε δύο Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας και σε έναν ξενώνα προσωρινής διαμονής.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, 45% όσων έλαβαν υπηρεσίες ψυχικής υγείας ήταν παιδιά και έφηβοι και 55% ενήλικες, εκ των οποίων 55% άνδρες και 45% γυναίκες. Πρόκειται για ανθρώπους που αντιμετωπίζουν ψυχικές δυσκολίες λόγω του εκτοπισμού και της βίας που μπορεί να έχουν υποστεί στη χώρα καταγωγής τους ή και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους (πχ. σωματική και συναισθηματική κακοποίηση, βιασμό, μετατραυματικές διαταραχές) ή που δεν έχουν φροντιστεί κατάλληλα (π.χ. διακοπή φαρμακευτικής αγωγής κατά το ταξίδι). Επίσης, 29% των επωφελούμενων που έλαβαν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης εκδήλωσε δυσκολία προσαρμογής στο νέο περιβάλλον (π.χ. δυσκολίες στον ύπνο και τη διαχείριση της καθημερινότητας, αυτοτραυματισμούς), 17% εκδήλωσε συμπτώματα άγχους και 15% εξέφρασε συναισθήματα θλίψης και απόγνωσης, συμπτωματολογία που οφείλεται στις παρούσες συνθήκες διαβίωσης και στην έλλειψη προοπτικής για το μέλλον.

Από τον Ιούλιο του 2018 το πρόγραμμα διευρύνθηκε με την παροχή υπηρεσιών και σε άτομα που διέμεναν σε διαμερίσματα υπό την αιγίδα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNCHR) αναλαμβάνοντας κατά περίπτωση και τη διαχείριση οξέων περιστατικών. Επιπλέον, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο κομμάτι της ένταξης παιδιών προσφύγων και ασυνόδευτων παιδιών μέσω της υποστήριξης της εγγραφής τους σε σχολεία και της περαιτέρω παρακολούθησής τους. Παράλληλα, έγινε ενημέρωση του προσωπικού των Κέντρων Ημέρας σε θέματα επιτροπείας παιδιών και προστασίας των δικαιωμάτων τους, ενώ αναπτύχθηκαν και δράσεις ευαισθητοποίησης της κοινότητας.

Μεγάλος βάρος δόθηκε, τέλος, στη διασύνδεση των φορέων που εργάζονται με πρόσφυγες στο πλαίσιο μιας ολιστικής παρέμβασης και αντιμετώπισης των αναγκών τους, όπως και στην παραπομπή περιστατικών που χρειάζονταν πιο μακρόχρονη παρακολούθηση και βοήθεια σε αρμόδιους φορείς για την παροχή των κατάλληλων υπηρεσιών.

«Στον τομέα της ψυχικής υγείας και της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης ενός σκληρά δοκιμαζόμενου πληθυσμού χρειάζεται να γίνουν πολλά ακόμη βήματα, καθώς καταβάλλεται προσπάθεια από πολλούς φορείς που είναι, ωστόσο, αποσπασματική», επισημαίνει η Νίκη Δαρμογιάννη, ψυχοθεραπεύτρια στην Ε.Κ.Ψ. & Ψ.Υ και συντονίστρια της Κινητής Μονάδας. «Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει καμία συνέχεια στη φροντίδα και καμία δυνατότητα δημιουργίας ασφαλούς πλαισίου, που είναι καθοριστικό για την ψυχική ενδυνάμωση των προσφύγων και την επανάκαμψη της ελπίδας στη ζωή τους», συμπληρώνει.

Προκειμένου οι παρεμβάσεις που υλοποιούνται να έχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, χρειάζεται συντονισμός μεταξύ των υπηρεσιών του δημόσιου φορέα και των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί να εξασφαλιστεί συνεχής φροντίδα και κλίμα ασφάλειας για τους επωφελούμενους.

Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας (Ε.Κ.Ψ.& Ψ.Υ.) είναι επιστημονικό, μη κερδοσκοπικό σωματείο που ιδρύθηκε το 1981. Τα πρώτα σημαντικά βήματα που οδήγησαν στη σύστασή του έγιναν το 1964 από τον καθηγητή Ψυχιατρικής-Παιδοψυχιατρικής, Παναγιώτη Σακελλαρόπουλο και την ομάδα συνεργατών του που εμπνευσμένη από το πνεύμα της Κοινωνικής – Κοινοτικής Ψυχιατρικής και της ψυχανάλυσης άρχισε να εργάζεται για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και να αναπτύσσει το μοντέλο της Ψυχιατρικής Περίθαλψης στο Σπίτι του Αρρώστου (Ψ.Π.Σ.Α.). Έκτοτε, η Ε.Κ.Ψ.& Ψ.Υ. έχει αναπτύξει ένα ευρύ δίκτυο δραστηριοτήτων σε όλους τους τομείς που σχετίζονται με την Ψυχική Υγεία επεκτείνοντας τις δραστηριότητες σε διάφορες υποβαθμισμένες περιοχές της επικράτειας. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες της καλύπτουν ένα μεγάλο τμήμα των ψυχιατρικών και παιδοψυχιατρικών αναγκών των κατοίκων των περιοχών όπου δραστηριοποιείται, και συγκεκριμένα των νομών Αττικής, Φωκίδας και όμορων περιοχών, Φθιώτιδας, Έβρου και της ευρύτερης περιοχής της Θράκης.

Η International Rescue Committee (IRC) ανταποκρίνεται στη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση του κόσμου και βοηθά ανθρώπους - των οποίων οι ζωές και τα υπάρχοντα καταστράφηκαν από τις συγκρούσεις και την καταστροφή - να επιβιώσουν, να ανακάμψουν και να επανακτήσουν τον έλεγχο της ζωής τους. Η IRC ξεκίνησε να παρέχει ανθρωπιστική βοήθεια έκτακτης ανάγκης στη Λέσβο το καλοκαίρι του 2015 και επέκτεινε σταδιακά τα προγράμματα της και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Η IRC έχει προσφέρει απευθείας ή σε συνεργασία με οργανώσεις στην Ελλάδα καταφύγιο, είδη έκτακτης ανάγκης, υποδομές και εγκαταστάσεις υγιεινής στα κέντρα φιλοξενίας, υπηρεσίες προστασίας (συμπεριλαμβανομένης της 24ωρης φροντίδας σε ασυνόδευτα παιδιά), πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, καθώς και υπηρεσίες απασχολησιμότητας σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο.