Αλλάζει ο ακτινοθεραπευτικός χάρτης της Ελλάδας - 12 γραμμικοί επιταχυντές σε 8 δημόσια νοσοκομεία

Στη συνέντευξη τύπου μίλησαν ο πρόεδρος του Δ.Σ. της Ε.Ε.Α.Ο., κος Γιώργος Πισσάκας, και ο γενικός γραμματέας της Εταιρείας, κος Γρηγόρης Γεωργακόπουλος.

Τι είναι όμως η Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία και ποια η σημασία της για τους ασθενείς;

Λίγα λόγια για την Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία

Η Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία, μαζί με την Παθολογική Ογκολογία και τη Χειρουργική Ογκολογία, είναι οι τρεις βασικοί πυλώνες στον αγώνα κατά του καρκίνου και για κάθε περίπτωση πρέπει να συνεργάζονται, γιατί από αυτή τη συνεργασία βγαίνει ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης για κάθε ένα ασθενή ξεχωριστά.

Ακόμη και σήμερα, πολύς κόσμος συγχέει την Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία με την Ακτινολογία, ωστόσο πρόκειται για δύο διαφορετικές ειδικότητες με τελείως διαφορετικό γνωστικό αντικείμενο.

Ο Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος έχει βασικό ρόλο στη χάραξη και την εφαρμογή του θεραπευτικού πλάνου ενός ογκολογικού ασθενή, ενώ δεν έχει καμία ανάμειξη στο διαγνωστικό μέρος των απεικονιστικών εξετάσεων, που είναι ο τομέας του Ακτινολόγου.

Προς τι λοιπόν η η σύγχυση; Απλά γιατί και οι δύο ειδικότητες ξεκινούν με το «ακτινο-» γιατί και οι δύο χρησιμοποιούν ακτίνες. Η Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία χρησιμοποιεί ακτινοβολία πολύ μεγάλης ενέργειας με στόχο να καταστρέψει έναν όγκο και είναι παθολογική ειδικότητα, ενώ στην Ακτινολογία, που είναι εργαστηριακή ειδικότητα, εφαρμόζεται ακτινοβολία πολύ χαμηλής ενέργειας για να ανιχνεύσει οτιδήποτε θα μπορούσε να βοηθήσει στη διάγνωση οποιασδήποτε ασθένειας.

Ο καρκίνος αποτελεί, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Δυστυχώς, στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των νέων περιπτώσεων που διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο, γιατί ακόμη και σήμερα στη χώρα μας δεν υπάρχει εθνικό αρχείο νεοπλασιών.

Είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί ότι, σε γενικές γραμμές, περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο θεραπεύονται από την ασθένειά τους. Η ακτινοθεραπεία, μεμονωμένα ή σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους, συμβάλλει στο 40% αυτών των ιάσεων, ενώ περίπου το 60% των ασθενών κάποια στιγμή στην πορεία της νόσου θα χρειαστεί να υποβληθούν σε ακτινοθεραπεία. Ο κύριος στόχος της ακτινοθεραπείας είναι η χορήγηση πολύ υψηλής δόσης ακτινοβολίας εστιασμένα σε έναν όγκο, με ελάχιστη επιβάρυνση των γύρω φυσιολογικών ιστών. Το επιθυμητό αποτέλεσμα είναι η καταστροφή του όγκου, που θα μπορούσε να έχει ως επακόλουθο την ίαση ή την αύξηση της επιβίωσης των ασθενών και την όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα ζωής τους, μειώνοντας στο ελάχιστο τις παρενέργειες.

Όλες οι σύγχρονες τεχνικές ακτινοθεραπείας που βρίσκονται στη θεραπευτική φαρέτρα του Ακτινοθεραπευτή Ογκολόγου, όπως η σύμμορφη ακτινοθεραπεία (conformalradiotherapy, CRT), η ακτινοθεραπεία με πεδία διαμορφούμενης έντασης (intensitymodulatedradiotherapy, IMRT), η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική (stereotacticradiosurgery, SRS), η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία (stereotacticradiotherapy και stereotacticbodyradiotherapySRT, SBRT), η απεικονιστικά καθοδηγούμενη (imageguidedRT, IGRT) και η 4D ακτινοθεραπεία, αποσκοπούν στη βελτίωση του τοπικού ελέγχου της νόσου και στη μείωση της τοξικότητας. Να σημειωθεί ότι όλες αυτές είναι τεχνικές ακτινοθεραπείας και όχι διαφορετικό είδος ακτινοβολίας.

Για πολλά χρόνια, αλλά ακόμη και σήμερα, έρχεται και επανέρχεται το ερώτημα: Έχει ο Έλληνας ασθενής πρόσβαση σε όλη αυτή την τεχνολογία;

Ο κρατικός μηχανισμός έχει επιδείξει συστηματικά, σύμφωνα με την Ε.Ε.Α.Ο., ολιγωρία απέναντι στον Έλληνα καρκινοπαθή που έπρεπε να υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία. Ενώ τα ακτινοθεραπευτικά κέντρα των δημόσιων νοσοκομείων μαράζωναν, η ιδιωτική πρωτοβουλία άνθιζε και εξοπλίζονταν με μηχανήματα νέας τεχνολογίας.

Η εξέλιξη αυτή κρίνεται ζωτικής σημασίας για την Ακτινοθεραπεία στη χώρα μας, ωστόσο επί της ουσίας δεν έδινε λύση στο πρόβλημα, αφού μόλις μια μικρή μερίδα ασθενών είχαν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν οικονομικά στις θεραπείες που ήταν διαθέσιμες μέσω του ιδιωτικού τομέα.

Όλα αυτά τα χρόνια η Ε.Ε.Α.Ο. έκανε μεγάλο αγώνα με συγκεκριμένες προτάσεις σε όλους τους υπουργούς Υγείας, από όποια πολιτική παράταξη κι αν προέρχονταν. Δυστυχώς, επισημαίνει η Εταιρεία, η ανταπόκριση της πολιτικής ηγεσίας την τελευταία δεκαετία ήταν μηδαμινή έως ανύπαρκτη.

Οκτώ δημόσια νοσοκομεία εξοπλίζονται με γραμμικούς επιταχυντές χάρη σε δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος

Αυτή τη στιγμή όμως βρισκόμαστε στην καλύτερη στιγμή της Ακτινοθεραπείας στην Ελλάδα. Και αυτό χάρη στη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος 12 γραμμικών επιταχυντών σε 8 δημόσια νοσοκομεία σε όλη την Ελλάδα, συνολικού ύψους 25 εκ. ευρώ. Τα νοσοκομεία που επιλέχτηκαν ήταν αυτά που είχαν τεχνολογία παλαιότερη της δεκαετίας και ως εκ τούτου αδυναμία εφαρμογής των πιο εξελιγμένων τεχνικών ακτινοθεραπείας. Η δωρεά του ΙΣΝ προσφέρει επίσης δύο χρόνια πληρωμένη την συντήρηση των μηχανημάτων.

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι τα δημόσια νοσοκομεία (ΕΣΥ, Πανεπιστημιακά και Στρατιωτικά) που διαθέτουν Τμήματα Ακτινοθεραπείας είναι συνολικά 18 σε όλη την Ελλάδα, το οποίο σημαίνει ότι η δωρεά αυτή αφορά σχεδόν τα μισά δημόσια Ακτινοθεραπευτικά Ογκολογικά Τμήματα.

Για πάρα πολλά χρόνια, ο μικρός αριθμός των μηχανημάτων και η παλαιότητα των μηχανημάτων στον δημόσιο τομέα αποτελούσαν το κέντρο κάθε συζήτησης για την Ακτινοθεραπεία. Πραγματική συνέπεια για τους ασθενείς ήταν οι μεγάλες λίστες αναμονής και η αγωνία τους αν η παλαιότητα των μηχανημάτων ήταν απειλή για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας τους. Αν ο ασθενής είχε την τύχη να έχει οικονομική δυνατότητα έλυνε το θέμα του καταφεύγοντας στον ιδιωτικό τομέα. Αν όμως δεν είχε;

Αυτή η δωρεά αλλάζει εντελώς τον ακτινοθεραπευτικό χάρτη της Ελλάδας. Πλέον, κανένα δημόσιο νοσοκομείο δεν θα υστερεί σε δυνατότητες εφαρμογής των πιο εξελιγμένων τεχνικών ακτινοθεραπείας.

Βέβαια, η Ακτινοθεραπεία δεν εξαρτάται μόνο από τα μηχανήματα. Έτσι, δόθηκε πολύ μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση του προσωπικού με σεμινάρια στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, ενώ ξεκινάει σύντομα πρόγραμμα εκπαίδευσης τριών εβδομάδων σε Ακτινοθεραπευτικό Κέντρο της Αμερικής για δύο Ακτινοθεραπευτές Ογκολόγους και για δύο Φυσικούς Ιατρικής από κάθε κέντρο.

Να σημειωθεί ότι προσοχή δόθηκε και στην αισθητική κάθε χώρου θεραπείας, αφού και αυτό είναι μέρος του σεβασμού προς τον ασθενή.

Έτσι λοιπόν, με την ολοκλήρωση της δωρεάς στο τέλος του 2018, η μέση ηλικία των μηχανημάτων στα δημόσια νοσοκομεία θα είναι τα 6,3 χρόνια, ενώ στα ιδιωτικά τα 8,5 χρόνια.

Επίσης:

• Στον δημόσιο τομέα: 12 (39%) στα 31 μηχανήματα θα είναι νεότερα της διετίας
• ενώ 18 (58%) στα 31 θα είναι νεότερα της 5ετίας

• Στον ιδιωτικό τομέα: 3 (17%) στα 17 μηχανήματα θα είναι νεότερα της διετίας
• ενώ 8 (47%) στα 17 μηχανήματα θα είναι νεότερα της 5ετίας.

Αυτό αποτελεί και την επανάσταση στην ποιότητα της Ακτινοθεραπείας, μια επανάσταση που έχει συντελεστεί σε ελάχιστο χρονικό διάστημα αν σκεφτεί κάνεις ότι το πρώτο μηχάνημα της δωρεάς του ΙΣΝ τοποθετήθηκε στις αρχές του 2017.

Τα νοσοκομεία τα οποία εκσυγχρονίστηκαν είναι:

Από τη δωρεά του ΙΣΝ (συνολικά 12 γραμμικοί επιταχυντές):

1. ΑΤΤΙΚΟΝ (Αθήνα) με 2 Γ.Ε., με δημιουργία ενός επιπλέον θωρακισμένου χώρου
2. ΠΑΝ. ΚΡΗΤΗΣ με 2 Γ.Ε. και ανακαίνιση του Τμήματος
3. ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ (Θεσσαλονίκη) με 2 Γ.Ε. και ανακαίνιση του Τμήματος
4. 401 ΓΣΝΑ (Αθήνα) με 2 Γ.Ε. (ένας με δυνατότητα Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής) με πλήρη ανακατασκευή όλου του Τμήματος και δημιουργία ενός επιπλέον θωρακισμένου χώρου)
5. ΠΑΝ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ με 1 Γ.Ε. και ανακαίνιση του θωρακισμένου χώρου
6. ΠΑΝ. ΛΑΡΙΣΑΣ με 1 Γ.Ε. και ανακαίνιση του θωρακισμένου χώρου
7. ΠΑΝ. ΠΑΤΡΑΣ με 1 Γ.Ε. και ανακαίνιση του θωρακισμένου χώρου
8. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ (Αθήνα) με 1 Γ.Ε., με πλήρη ανακατασκευή του θωρακισμένου χώρου του μηχανήματος και ανακαίνιση του Τμήματος

Από ΕΣΠΑ (συνολικά 4 γραμμικοί επιταχυντές):

1. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ (Θεσσαλονίκη) 1 Γ.Ε.
2. ΠΑΝ. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 1 Γ.Ε.
3. ΜΕΤΑΞΑ (Αθήνα) 1 Γ.Ε.
4. ΑΓ. ΣΑΒΒΑΣ (Αθήνα) 1 Γ.Ε.

Από άλλες δωρεές (συνολικά 3 γραμμικοί επιταχυντές):

1. ΠΑΙΔΩΝ
2. ΑΧΕΠΑ, 1 Γ.Ε.
3. ΑΓ. ΣΑΒΒΑΣ (Αθήνα), 1 Γ.Ε.

Οι λίστες αναμονής καλά κρατούν

Παρά τις πολύ ευχάριστες εξελίξεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, οι πρωτοβουλίες αυτές δεν αρκούν για να εξαφανιστούν οι λίστες αναμονής. Ακόμα και σήμερα στην Αθήνα η αναμονή για τους ασθενείς φτάνει μέχρι και τους 4 μήνες. Κι αυτό γιατί τα 31 μηχανήματα του δημόσιου τομέα, μαζί με τα 17 του ιδιωτικού, φτάνουν συνολικά τα 48 μηχανήματα σε όλη την Ελλάδα, ενώ οι ανάγκες απαιτούν περίπου 70 μηχανήματα. Ίσως αυτή η υστέρηση να είναι και ο βασικός λόγος γιατί στην Ελλάδα υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία λιγότεροι ασθενείς από όσους θα περιμέναμε σύμφωνα με τους μέσους όρους των άλλων ευρωπαϊκών κρατών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ακτινοθεραπεία λείπει παντελώς από το πλάνο των ζητουμένων από το υπουργείο Υγείας στην πάνω από 200 εκ. ευρώ νέα δωρεά του ΙΣΝ για την Υγεία. Αν ένα μικρό μέρος από αυτή τη δωρεά κατευθυνόταν στην Ακτινοθεραπεία, εκτιμά η Ε.Ε.Α.Ο., πιθανώς θα λυνόταν οριστικά το πρόβλημα των αναμονών.