Ερευνητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στη μάχη κατά του καρκίνου με τη συσκευή «Sarissa»

Η συσκευή, που φέρει το όνομα GV/GA Sarissa - Lancet, είναι συνδυασμός χειρουργικής αναρρόφησης με σύστημα παραγωγής μονήρων κυττάρων και χρώσης τους και ενός κυτταρόμετρου ροής, έτσι ώστε ο χειρουργός να διακρίνει ταχύτατα τα φυσιολογικά από τα καρκινικά κύτταρα.

Με αυτόν τον τρόπο στοχεύει σε μεγαλύτερο βαθμό αφαίρεσης των όγκων του εγκεφάλου από τις ως τώρα τεχνικές, παρέχοντας πλήρη ανάλυση του δείγματος σε διάστημα τεσσάρων-έξι λεπτών κατά τη διάρκεια της επέμβασης. Η συσκευή αυτή είναι προϊόν πολυετών μελετών πάνω στον ρόλο που θα μπορούσε να έχει αρχικά η κυτταρομετρία ροής σε όγκους εγκεφάλου. Στους μελλοντικούς στόχους της ερευνητικής ομάδας είναι η χρήση της συσκευής και στην αφαίρεση όγκων του μαστού, του ήπατος, του εντέρου, καθώς και άλλων κακοηθών όγκων. Παράλληλα, οι έρευνες του Νευροχειρουργικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στοχεύουν στη δημιουργία νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων για τη θεραπεία των όγκων με ουσίες που έχουν απομονωθεί από φυτά που ενδημούν στη Βορειοδυτική Ελλάδα και την Αλβανία.

Έρευνες με στόχο τον καρκίνο του εγκεφάλου

Ο καθηγητής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και Διευθυντής του Νευροχειρουργικού Ινστιτούτου, Αθανάσιος Κυρίτσης, με την ευκαιρία της παρουσίασης των ερευνητικών αυτών δραστηριοτήτων στο 3ο Περιφερειακό Ιατρικό Συνέδριο «Exploring Novel Medical Frontiers», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Οι έρευνες που διεξάγονται στο Νευροχειρουργικό Ινστιτούτο των Ιωαννίνων στοχεύουν: Πρώτον, στη βελτίωση των συνήθων εγχειρητικών μεθόδων, με σκοπό την κατά το δυνατόν μεγαλύτερη αφαίρεση των νεοπλασμάτων του εγκεφάλου και ως εκ τούτου στη μακρύτερη επιβίωση των ασθενών. Η βελτίωση αυτή συνίσταται σε χρησιμοποίηση της κυτταρομετρίας ροής που διεξάγεται σε ελάχιστα λεπτά σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης και διακρίνει το νεόπλασμα από τον φυσιολογικό εγκέφαλο, με αποτέλεσμα την πιο αποτελεσματική εξαίρεσή του. Τώρα βρισκόμαστε στο στάδιο προσπάθειας κατασκευής μια συσκευής που αυτόματα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής αφαίρεσης του όγκου θα επιδεικνύει πότε έχει αφαιρεθεί όλος ο όγκος. Δεύτερον, στοχεύουν στην ανεύρεση νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων για τη θεραπεία των εγκεφαλικών όγκων, τα οποία είναι βασισμένα στις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει ο εγκέφαλος, όπως ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός που επιτρέπει την είσοδο στον εγκέφαλο μόνο ουσιών με μικρό μοριακό βάρος και ουσιών που είναι λιποδιαλυτές και όχι διαλυτές στο νερό. Για τον σκοπό αυτόν, σε συνεργασία με τον Τομέα Φαρμακογνωσίας της Φαρμακευτικής Σχολής του ΑΠΘ και με την αναπληρώτρια καθηγήτρια, κυρία Διαμάντω Λάζαρη, έχουμε απομονώσει τέτοιες ουσίες από φυτά που υπάρχουν στη Βορειοδυτική Ελλάδα και Αλβανία και τώρα τις δοκιμάζουμε σε καρκινικά κύτταρα».

Η συσκευή GV/GA Sarissa - Lancet

«Η φιλοσοφία της συσκευής GV/GA Sarissa - Lancet βασίζεται στην καλά εδραιωμένη μεθοδολογία ανάλυσης του DNA με κυτταρομετρία ροής, έτσι ώστε, κατά τη διάρκεια της εγχείρησης, να επιτυγχάνεται η γρήγορη προετοιμασία και ανάλυση του δείγματος, αφού χρειάζονται μόνο 4-6 λεπτά για την άμεση ταυτοποίησή του. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι έχει υψηλή ευαισθησία και ειδικότητα για τα καρκινικά κύτταρα των όγκων του εγκεφάλου. Η συσκευή θα μπορεί να καθοδηγήσει τον χειρουργό στην οριοθέτηση του όγκου και στην καθ' ολοκληρίαν εξαίρεσή του. Στα μελλοντικά μας σχέδια περιλαμβάνεται η εφαρμογή της σε επεμβάσεις σε καρκίνους του μαστού, του ήπατος και του εντέρου» ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Νευροχειρουργικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Γιώργος Βαρθολομάτος, με αφορμή την εισήγησή του με τίτλο «GV/GA Sarissa-Lancet: Προτεινόμενο διεγχειρητικό κυτταρόμετρο για τον προσδιορισμό των ορίων του όγκου», στο 3ο Περιφερειακό Ιατρικό υνέδριο Exploring Novel Medical Frontiers.

Ο κ. Βαρθολομάτος συμπλήρωσε: «Πιστεύουμε ότι η συσκευή αυτή, που φέρει το όνομα του μακεδονικού δόρατος, θα γίνει σύντομα παγκοσμίως γνωστή για το ευεργετικό της έργο».

Ο καθηγητής της Νευροχειρουργικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, και μέλος της ομάδας ανάπτυξης του «GV/GA Sarissa-Lancet», Σπυρίδων Βούλγαρης, τόνισε τη σημασία του βαθμού εκτομής των όγκων εγκεφάλου για την πρόγνωση των ασθενών και τη μεγάλη ανάγκη για αξιόπιστα διεγχειρητικά βοηθήματα στην καθ’ ημέρα πράξη.

Αναζητώντας νέα φάρμακα για το γλοιοβλάστωμα

Το γλοιοβλάστωμα αποτελεί τον πλέον κακοήθη πρωτοπαθή όγκο του εγκεφάλου, με μέση επιβίωση τους 15 μήνες. Η πρόγνωση των κακοήθων γλοιωμάτων είναι πολύ πτωχή με τις υπάρχουσες θεραπείες. Η θεραπεία περιλαμβάνει συνδυασμό χειρουργικής αφαίρεσης, ακτινοβολίας και χημειοθεραπείας. Η τεμοζολομίδη έχει δείξει αποτελεσματικότητα στη θεραπεία του κακοήθους γλοιώματος. Ωστόσο, η πλειονότητα των όγκων υποτροπιάζει και υπάρχει μεγάλη ανάγκη για την εξεύρεση νέων θεραπειών.

Σύμφωνα με τον Γιώργο Αλεξίου, επίκουρο καθηγητή της Νευροχειρουργικής και ερευνητή του Νευροχειρουργικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων: «Οι αιτίες της αποτυχίας στη δημιουργία αποτελεσματικών φαρμάκων για τα γλοιώματα είναι: 1) το γεγονός ότι τα διηθητικά κύτταρα των γλοιωμάτων βρίσκονται προστατευμένα στο εγκεφαλικό παρέγχυμα από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, 2) η υποτίμηση της σημασίας των φυσικοχημικών ιδιοτήτων υποψηφίων φαρμάκων για την παθητική πρόσβαση στα κακοήθη κύτταρα και 3) η ετερογένεια στα επίπεδα έκφρασης των γονιδίων και των πρωτεϊνών των κακοήθων κυττάρων».

Τα τελευταία χρόνια, όπως επισήμανε ο κ. Αλεξίου, μελετώνται για πιθανή δράση κατά των γλοιωμάτων ουσίες που έχουν απομονωθεί από φυτά και έχουν δοκιμαστεί στη θεραπεία νεοπλασμάτων. Μία από τις ουσίες αυτές είναι η μοσχαμίνη, η οποία απομονώθηκε από το φυτό κενταύρια, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί από την αρχαιότητα ως θεραπευτικό σε λοιμώξεις και διαταραχές του κύκλου, όπως επίσης και ως καθαρτικό και διουρητικό, χωρίς μέχρι τώρα να έχει μελετηθεί η αντικαρκινική της δράση. Υπό μελέτη είναι επίσης τρεις ουσίες που έχουν απομονωθεί από τις ρίζες του φυτού Ελλέβορος.

Μία από αυτές, η πολιποδίνη Β, αποτέλεσε αντικείμενο εργασίας νέων ερευνητών του Νευροχειρουργικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων με τίτλο «Πολιποδίνη-Β: Ένας νέος παράγοντας για τη θεραπεία του γλοιοβλαστώματος», η οποία απέσπασε το πρώτο βραβείο βασικής έρευνας στο 3ο Περιφερειακό Ιατρικό Συνέδριο Exploring Novel Medical Frontiers. Στην εργασία αυτή συμμετείχαν οι: Ευρυσθένης Βαρθολομάτος, Γεώργιος Αλεξίου, Διαμάντω Λάζαρη, Γεώργιος Μαρκόπουλος, Όλγα Τσιφτσόγλου και Αθανάσιος Κυρίτσης.