Μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος: Καινοτόμο πρόγραμμα με συμμετοχή του ΕΚΠΑ

Ειδικότερα, νέους διαγνωστικούς δείκτες για τη μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος (non-alcoholic fatty liver disease, NAFLD) και ειδικότερα για την έγκαιρη αναγνώριση των ασθενών που κινδυνεύουν να αναπτύξουν στεατοηπατίτιδα και κίρρωση ήπατος φιλοδοξεί να αναδείξει το LITMUS (Liver Investigation: Testing Marker Utility in Steatohepatitis), ένα καινοτόμο ερευνητικό πρόγραμμα, που χρηματοδοτείται με 34.000.000 ευρώ από το European Innovative Medicines Initiative 2 Joint Undertaking.

Το LITMUS συντονίζεται από το Πανεπιστήμιο του Newcastle, στο Ηνωμένο Βασίλειο, με συμμετοχή κλινικών και εργαστηριακών ιατρών και βασικών επιστημόνων από 47 εξέχοντα Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια και εταιρείες της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακοβιομηχανιών και Φαρμακευτικών Ενώσεων (European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations, EFPIA) με κοινό στόχο την ανάπτυξη και πιστοποίηση νέων βιοδεικτών για τη NAFLD, την πιο συχνή χρόνια ηπατική νόσο παγκοσμίως.

Η Ιατρική Σχολή του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) συμμετέχει στο LITMUS με κύριο ερευνητή τον Καθηγητή κ. Γεώργιο Παπαθεοδωρίδη, Διευθυντή της Πανεπιστημιακής Γαστρεντερολογικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών «Λαϊκό», Πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης του Ήπατος και την Αναπλ. Καθηγήτρια κυρία Ντίνα Τηνιακού, Διευθύντρια του Παθολογοανατομικού Εργαστηρίου του Αρεταίειου Νοσοκομείου, Senior Lecturer, Institute of Cellular Medicine, Newcastle University και Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παθολογικής Ανατομικής. Ο κ. Παπαθεοδωρίδης είναι επικεφαλής της κλινικής μελέτης LITMUS στο ΕΚΠΑ, ενώ η κυρία Τηνιακού είναι επικεφαλής της ομάδας παθολογοανατομών του LITMUS, που θα αναλύσει 2.000 βιοψίες Ευρωπαίων ασθενών με NAFLD.

H NAFLD σχετίζεται στενά με την παχυσαρκία και το διαβήτη τύπου 2 και προκαλείται από τη συγκέντρωση λίπους στο συκώτι σε άτομα που δεν κάνουν κατάχρηση αλκοόλ. Στους περισσότερους ασθενείς το λιπώδες ήπαρ είναι αθώο αλλά σε μερικούς ασθενείς (λιγότερους από έναν στους 10) αναπτύσσονται φλεγμονή, ουλές και τελικά κίρρωση ήπατος. Δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχουν δείκτες στο αίμα ή άλλα υγρά του σώματος ή απεικονιστικές μελέτες που να διακρίνουν τα άτομα που θα αναπτύξουν σοβαρή νόσο και τελικά κίρρωση ή καρκίνο ήπατος έτσι ώστε να αντιμετωπισθούν έγκαιρα. Προς το παρόν, αυτή η διάκριση μπορεί να γίνει μόνο με τη βιοψία ήπατος, δηλαδή με εξέταση στο μικροσκόπιο από ειδικούς παθολογοανατόμους, μια τεχνική που παρά τη διαγνωστική ακρίβειά της είναι επεμβατική, ίσως επώδυνη και γίνεται μόνο σε εξειδικευμένα κέντρα.

Ο Καθηγητής κ. Quentin Anstee, από το Institute of Cellular Medicine, Νewcastle University και Διευθυντής Ηπατολόγος στο Newcastle Hospitals NHS Foundation Trust, συντονιστής του LITMUS, δήλωσε πρόσφατα: «Η ΝΑFLD είναι η πιο συχνή αιτία μεταμόσχευσης ήπατος στις ΗΠΑ και λόγω της επιδημίας παχυσαρκίας πιθανά σύντομα θα είναι και στην Ευρώπη. Στο πρόγραμμα LITMUS θα συνεργασθούν κλινικοί και πανεπιστημιακοί από όλη την Ευρώπη για να αναπτύξουν και να ελέγξουν την αξιοπιστία νέων δοκιμασιών (τεστ) αίματος και απεικονιστικών μεθόδων υψηλής ακριβείας για τη διάγνωση της βαρύτητας της ηπατικής νόσου, την πρόγνωση και τον έλεγχο της πορείας της. Το ότι σήμερα δεν υπάρχουν κατάλληλοι βιοδείκτες και ακριβείς απεικονιστικές μέθοδοι σημαίνει ότι πολλοί ασθενείς παραμένουν αδιάγνωστοι μέχρι σχεδόν το τελικό στάδιο της NAFLD. Επίσης, λόγω αυτού του κενού έχει καθυστερήσει η ανάπτυξη νέων ειδικών θεραπειών. Οι νέες βελτιωμένες διαγνωστικές δοκιμασίες θα μας επιτρέψουν να επέμβουμε στο αρχικό στάδιο της νόσου σε άτομα τα οποία θα νοσήσουν νωρίτερα, θα μας βοηθήσουν να αναπτύξουμε νέα φάρμακα για τη NAFLD και να πραγματοποιήσουμε τις κλινικές μελέτες που χρειάζονται ώστε να εγκριθεί η συνταγογράφησή τους από τους ιατρούς».

Ο Καθηγητής κ. Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης, διεθνώς γνωστός ιατρός για το κλινικό και ερευνητικό του έργο στην Ηπατολογία, πρόσθεσε «Η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος είναι η πιο συχνή ηπατική νόσος στην Ελλάδα, αφού σε παλαιότερη μελέτη μας έχει βρεθεί να προσβάλλει περισσότερους από 1 στους 5 Έλληνες ενήλικες. Η διάκριση της αθώας μορφής της, απλό λιπώδες ήπαρ, από τη μορφή που μπορεί να εξελιχθεί σε κίρρωση, τη στεατοηπατίτιδα, σήμερα βασίζεται στη βιοψία ήπατος, που όμως την αποφεύγουν πολλοί ασθενείς. Θα ήταν λοιπόν πολύ χρήσιμο να βρεθούν ακριβείς μη επεμβατικοί δείκτες που θα μπορούν να ξεχωρίσουν το απλό λιπώδες ήπαρ από τη μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα. Επομένως, συμμετέχουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο πρόγραμμα LITMUS που αναμένεται να προσφέρει σημαντικότατες πληροφορίες στη διαγνωστική προσέγγιση αυτών των ασθενών».

Η Αναπλ. Καθηγήτρια κυρία Ντίνα Τηνιακού, διεθνώς γνωστή ηπατοπαθολογοανατόμος και επί έτη συνεργάτης του Καθηγητή κ. Παπαθεoδωρίδη στο ΕΚΠΑ και του Καθηγητή κ.Quentin Anstee στο Newcastle University, σημείωσε μεταξύν άλλων: «Η εξελικτική και δυνητικά επικίνδυνη μορφή της NAFLD, η μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα (NASH), δυστυχώς σήμερα διαγιγνώσκεται μόνο με τη μελέτη του ηπατικού ιστού στο μικροσκόπιο. Είναι εμφανής η ανάγκη ανάπτυξης μη επεμβατικών δεικτών, η διαγνωστική ακρίβεια των οποίων, όμως θα πρέπει να είναι εφάμιλλη αυτής της βιοψίας ήπατος, η οποία είναι πολύ υψηλή με τα «μάτια» των ειδικών παθολογοανατόμων. Στο LITMUS έχω την τιμή να συντονίζω μαζί με τον Καθηγητή κ. Pierre Bedossa, Assistance Publique-Hôpitaux de Paris, Beaujon Hospital/University Paris-Diderot, Paris, France μια διεθνή ομάδα έμπειρων ηπατο- παθολογοανατόμων. Η ομάδα μας θα εξετάσει 2.000 βιοψίες ήπατος στο μικροσκόπιο, αλλά και ψηφιακά, και θα καθορίσει τις ιστολογικές σταθερές βάσει των οποίων θα πιστοποιηθεί η ακρίβεια και θα ελεγχθεί η ποιότητα των νέων βιοδεικτών και απεικονιστικών μεθόδων που θα αναδείξει το LITMUS. Ευελπιστούμε ότι σύντομα θα έχουμε νέα διαγνωστικά εργαλεία που θα βοηθήσουν στην έγκαιρη διάγνωση των ασθενών με NASH και κατ’ επέκταση την πρόληψη ανάπτυξης κίρρωσης στα άτομα με ΝΑFLD».

Η κ. Julia Brosnan, Διευθύντρια Εξωτερικών Συνεργασιών & Επιστημονικών Συμμαχιών της φαρμακευτικής εταιρείας Pfizer, η οποία συντονίζει το βιομηχανικό μέρος του LITMUS, δήλωσε: «Το LITMUS είναι ένα εξαιρετικό πρόγραμμα και ανυπομονούμε να συνεργαστούμε με όλους τους εταίρους για την ανάπτυξη νέων διαγνωστικών τεστ για τη NAFLD, μια νόσο που συχνά παραμένει χωρίς διάγνωση. Ευελπιστούμε τα αποτελέσματα αυτού του προγράμματος να βοηθήσουν ώστε να αλλάξει αυτό».

Το LITMUS χρηματοδοτείται από το Innovative Medicines Initiative 2 Joint Undertaking με το σύμφωνο χρηματοδότησης 777377 και στηρίζεται από το πρόγραμμα Ηorizon 2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Έρευνα και την Καινοτομία και την EFPIA. Το LITMUS Kick-off Meeting έλαβε χώρα στο Newcastle upon Tyne, UK στις 28-29/11/2017 με παρουσία πάνω από 100 συνεργατών από 14 χώρες της Ευρώπης και τις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων του κ. Παπαθεοδωρίδη και της Τηνιακού.

Περιγραφή της NAFLD/NASH

Το ήπαρ φυσιολογικά περιέχει ελάχιστο λίπος, όμως σήμερα 1 στους 3 Ευρωπαίους έχει κάποιο βαθμό NAFLD λόγω αυξημένης συγκέντρωσης λιπιδίων στο ήπαρ. Αν και συνήθως, η λιπώδης αλλαγή του ήπατος είναι αθώα, είναι δυνατόν σε μερικά άτομα να εξελιχθεί σε μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα (NASH), τη φλεγμονώδη και ινωτική μορφή της νόσου που προκαλεί ουλές στο συκώτι με κίνδυνο ανάπτυξης κίρρωσης σε ορισμένα από αυτά. Η NASH αυξάνει επίσης τον κίνδυνο καρκίνου στο συκώτι, καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικών επεισοδίων.

Διαβάστε ακόμη:

Η Ευρώπη δεσμεύεται να εξαλείψει την Ηπατίτιδα C μέχρι το 2030 - Ιδού το Μανιφέστο

Διαβήτης τύπου 2: Η τροφή που βοηθά στη διαχείριση των συμπτωμάτων

Τα μοναδικά οφέλη του καφέ για το συκώτι