Τεχνοφοβία και ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία: Πρέπει να μας προβληματίζει;

του Κωνσταντίνου Κάππα

Στη σύγχρονη εποχή η τεχνοφοβία εντοπίζεται σε άγχος και απέχθεια για τις ηλεκτρονικές συσκευές, όπως ηλεκτρονικοί υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα κ.α. και ιδίως για τις απαραίτητες για τη λειτουργία τους υποδομές, όπως οι κεραίες, σταθμοί βάσης κτλ και την ακτινοβολία που εκπέμπουν για τη λειτουργία τους.

Η επιστήμη δίνει τις απαντήσεις

Τα ερωτήματα που μπορεί να προκύπτουν είναι πολλά, όχι μόνο από τα τεχνοφοβικά άτομα, αλλά και από οποιονδήποτε, καθώς η έλλειψη γνώσεων, η ελλιπής πληροφόρηση ή η παραπληροφόρηση για τη λειτουργία των σύγχρονων ηλεκτρονικών συσκευών είναι διάχυτη. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που βρίσκει πλήθος εφαρμογές (ραδιόφωνο, TV, κινητό τηλέφωνο, κεραίες σταθμών βάσης, ραδόνιο, ακτινογραφίες και υπεριώδης ακτινοβολία).

Μοναδική απάντηση στους εύλογους αυτούς προβληματισμούς δίνει η επιστήμη. Η ακτινοβολία που είναι ικανή να διασπάσει τα άτομα της ύλης, να θραύσει τις αλυσίδες του DNA και δυνητικά να προκαλέσει καρκινογένεση, λέγεται ιοντίζουσα ακτινοβολία και είναι ισχυρότερη του ορατού ηλιακού φωτός (σε αυτήν κατατάσσεται το solarium, οι διαγνωστικές και θεραπευτικές ακτινοβολίες, η υπεριώδης και η κοσμική ακτινοβολία και η ραδιενέργεια). Η πολύ αδύναμη ακτινοβολία που δεν προκαλεί διασπάσεις ατόμων, θραύσεις DNA και βιολογικές βλάβες καλείται μη-ιοντίζουσα ακτινοβολία. Σε αυτήν κατατάσσεται το ορατό ηλιακό φως, η υπέρυθρη ακτινοβολία, η ακτινοβολία κινητών τηλεφώνων, κεραιών κινητής τηλεφωνίας, ραδιοφώνου, τηλεόρασης, μετεωρολογικών και άλλων υπηρεσιών, τα Wi-Fi, τα τοπικά δίκτυα και οι κεραίες. Ενδεικτικά, για να δοθεί μια τάξη μεγέθους, η κινητή τηλεφωνία (τηλέφωνα και σταθμοί βάσης) λειτουργεί σε ενέργειες 1500 με 2000 φορές χαμηλότερα της υπέρυθρης ακτινοβολίας (την οποία εκπέμπει το ανθρώπινο σώμα φυσιολογικά, απλά επειδή υπάρχουμε) και 100.000 με 300.000 φορές χαμηλότερα του ορατού ηλιακού φωτός.

Επιστημονικά, τα στοιχεία αυτά θα ήταν υπεραρκετά για την ενημέρωση των πολιτών, εάν δεν υπήρχε ο ισχυρισμός από μεμονωμένους, μη-σχετικούς με το θέμα επιστήμονες ότι τα ραδιοκύματα των κεραιών της κινητής τηλεφωνίας είναι ικανά να προκαλέσουν νεοπλασίες, λευχαιμία και άλλες βιολογικές βλάβες. Οι ισχυρισμοί αυτοί έχουν καταρριφθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και άλλους αρμόδιους Οργανισμούς, όπως η Διεθνής Επιτροπή Προστασίας από τη Μη- Ιοντίζουσα Ακτινοβολία (ICNIRP), η Επιστημονική Επιτροπή για τους Ανακύπτοντες και τους Πρόσφατα Εντοπιζόμενους Κινδύνους της ΕΕ (SCENIHR), ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνών για τον Καρκίνο (IARC), η Αμερικανική Ένωση για τον Καρκίνο (ACS) και δεκάδες άλλοι.

Οι τρεις μεγάλοι οργανισμοί, IARC, NTP, EPA, οι οποίοι ασχολούνται με την κατηγοριοποίηση των καρκινογόνων παραγόντων δεν συμπεριλαμβάνουν τους σταθμούς βάσης της κινητής τηλεφωνίας σε αυτούς, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να επιβεβαιώνει τον Ιούνιο 2017 την εξαίρεση (www.amta.org.au/newsletters/EME.Update, 23.06.2017). Ωστόσο να σημειωθεί ότι η IARC για λόγους συντηρητικής προσέγγισης, κατατάσσει τα κινητά τηλέφωνα (ως κεραίες σε επαφή σχεδόν με το ανθρώπινο σώμα) στον κατάλογο των βλαπτικών παραγόντων για τον άνθρωπο στην κατηγορία 2Β «ίσως καρκινογόνα» μαζί με τον καφέ, το aloe vera και το επάγγελμα του υπαλλήλου καθαριστηρίου και του επιπλοποιού, ενώ το κόκκινο κρέας (μοσχαρίσιο, χοιρινό κ.α.) και το επάγγελμα της κομμώτριας κατατάσσονται σε μεγαλύτερη κατηγορία κινδύνου 2Α «πιθανώς καρκινογόνα».

Παραπληροφόρηση και ελλιπής πληροφόρηση προκαλούν σύγχυση

Ενδεικτικό της έλλειψης πληροφόρησης από τους αρμόδιους φορείς είναι η διαπίστωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ότι ο φόβος των πολιτών λόγω ακριβώς της ελλιπούς ή λανθασμένης πληροφόρησης, ιεραρχικά είναι α) κινητή τηλεφωνία, β) ακτίνες Χ, γ) ραδόνιο και τελευταία δ) υπεριώδης ακτινοβολία.

Κατά τον ΠΟΥ η ορθή σειρά είναι η ακριβώς αντίστροφη: α) υπεριώδης ακτινοβολία, β) ραδόνιο γ) ακτίνες Χ και τελευταία δ) κινητή τηλεφωνία, με το ραδόνιο σύμφωνα και με την Επιστημονική Επιτροπή του ΟΗΕ για τις Επιπτώσεις της Ατομικής Ακτινοβολίας (UNSCEAR) να είναι υπεύθυνο για το 47% της ετήσιας δόσης ιοντίζουσας ακτινοβολίας που απορροφά ο μέσος άνθρωπος και αιτία πρόκλησης καρκινογένεσης στους πνεύμονες (κατηγορία 1Α των καρκινογόνων παραγόντων). Η υπεριώδης ακτινοβολία, επίσης, είναι υπεύθυνη για τα αυξανόμενα περιστατικά κακοήθων μελανωμάτων. Οι πολίτες θα πρέπει να γνωρίζουν ότι οι αντηλιακές κρέμες (ακόμη και του υψηλότερου δείκτη προστασίας) προστατεύουν σχετικά το δέρμα από την υπεριώδη ακτινοβολία Α και Β αλλά όχι από την πλέον επικίνδυνη Γ και να λαμβάνουν μέτρα προστασίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, και με το επιχείρημα της «απόλυτης ασφάλειας από την ηλεκτρομαγνητική (μη-ιοντίζουσα) ακτινοβολία, τμήμα του πληθυσμού ζητά να απομακρυνθούν οι κεραίες από τον αστικό ιστό και να τοποθετηθούν σε παρακείμενους λόφους και βουνά, αγνοώντας ότι, εάν εγκαταστήσουμε τον σταθμό βάσης κινητής τηλεφωνίας στο βουνό, θα πρέπει να εφοδιαστούμε με κινητά τηλέφωνα εκατονταπλάσιας έως χιλιαπλάσιας ισχύος για να στέλνουμε σήμα στον σταθμό και να επικοινωνούμε με τον συνομιλητή μας.

Αντίθετα, όσο πιο κοντά μας φέρνουμε την κεραία, τόσο πιο σιγά αυτή μας μιλάει, τόσο πιο ψιθυριστά της απαντάμε, τόσο λιγότερη ισχύς και Watts απαιτούνται για το ίδιο σήμα, τόσο λιγότερο ακτινοβολεί το κινητό τηλέφωνο και η κεραία. Να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι οι σταθμοί βάσης κινητής τηλεφωνίας που κατά κύριο λόγο στοχοποιούνται εκπέμπουν ραδιοκύματα σε ισχύ επιπέδου W (Watts) ενώ το ραδιόφωνο και η τηλεόραση σε ισχύ επιπέδου kW (χιλιάδες Watts) και MW (εκατομμύρια Watts). Ακριβώς λόγω αυτής της διαφοράς ισχύος, οπουδήποτε και εάν είμαστε, όσο εκτιθέμεθα σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από όλους τους σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας γύρω μας, εκτιθέμεθα από έναν ραδιοφωνικό ή τηλεοπτικό σταθμό. Όπως επιβεβαιώνεται και από τα πιο πρόσφατα στοιχεία που δημοσιοποίησε η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ) και αφορούν στις μετρήσεις ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που διενεργήθηκαν το 2016 σε σταθμούς κεραιών κινητής τηλεφωνίας, αλλά και από την έκθεση απολογισμού του πρώτου έτους λειτουργίας του Εθνικού Παρατηρητηρίου Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων (ΕΠΗΠ), οι τιμές που έχουν καταγραφεί από όλους τους σταθμούς μέτρησης είναι πολύ χαμηλότερες, έως και 100 φορές, από τα θεσπισμένα όρια ασφαλούς έκθεσης του κοινού.

Ο κ. Κάππας, είναι καθηγητής Ιατρικής Φυσικής - Ακτινοφυσικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας και του Ιατρικού Τμήματος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Διαβάστε ακόμη:

Συνεχίζονται οι μύθοι περί ακτινοβολίας - Τι σχολιάζει η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας

Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία: Μεγάλη συζήτηση από την Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής