Πιο καινοτόμοι και δημιουργικοί οι «ερευνητές χωρίς σύνορα»
Οι επιστήμονες χωρίς σύνορα, αυτοί που έχουν διεθνείς συνεργασίες ή που μεταναστεύουν και αλλάζουν χώρα, είναι και πιο παραγωγικοί, καινοτόμοι και έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή μεταξύ των συναδέλφων τους παγκοσμίως.
Το ίδιο ισχύει γενικότερα και για τις χώρες που δεν βάζουν φραγμούς στις διεθνείς συνεργασίες και μετακινήσεις των επιστημόνων τους: οι ανοιχτές χώρες έχουν πιο ισχυρή επιστήμη και τεχνολογία.
Αυτό είναι το συμπέρασμα δύο νέων επιστημονικών μελετών, οι οποίες αναδεικνύουν τη ζωτική σημασία της κινητικότητας των ανθρώπων στο πεδίο της επιστήμης και της τεχνολογίας. Όσοι ερευνητές μένουν μόνο στην πατρίδα τους, αποκομμένοι από ξένες συνεργασίες, είναι πιθανότερο να κάνουν λιγότερο δημιουργικό έργο και να έχουν μικρότερη διεθνή απήχηση.
Οι δύο μελέτες, μία αμερικανική και μία αμερικανο-ευρωπαϊκή, που παρουσιάστηκαν στο περιοδικό Nature, ουσιαστικά αποδεικνύουν στατιστικά αυτό που θεωρείται μάλλον αναμενόμενο στην εποχή μας: όσο περισσότερο ανοίγει τους διεθνείς ορίζοντές του ένας επιστήμονας τόσο μπορεί να ελπίζει ότι θα γίνει πιο δημιουργικός και θα διακριθεί. Κατά κάποιο τρόπο, οι νέες μελέτες δείχνουν ότι η «διαρροή εγκεφάλων» (brain drain) έχει και θετικές όψεις.
Η πρώτη μελέτη ανέλυσε περίπου 14 εκατομμύρια επιστημονικές δημοσιεύσεις μεταξύ 2008-2015, οι οποίες είχαν γίνει από 16 εκατομμύρια ερευνητές, από τους οποίους περίπου το 4% (σχεδόν 600.000) είχαν διεθνείς συνεργασίες με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα και άλλων χωρών πέραν της δικής τους. Αυτοί οι διεθνοποιημένοι και «περιπλανώμενοι» ερευνητές είχαν κατά μέσο όρο 40% περισσότερες ετεροαναφορές (παραπομπές στην έρευνά τους από τρίτους) σε σχέση με τους «στατικούς» επιστήμονες.
Ακόμη μεγαλύτερη είναι η επιρροή των μεταναστών επιστημόνων (περίπου 163.000) που μετακινούνται σε άλλη χώρα, κόβοντας τους δεσμούς με την πατρίδα τους. Η Ευρώπη έχει τους περισσότερους κινητικούς ερευνητές, οι οποίοι κατευθύνονται σε κάθε χώρα του πλανήτη, με συνέπεια συνολικά η «γηραιά ήπειρος» να χάνει περισσότερους «εγκεφάλους» απ’ όσους προσελκύει. Ο Νο 1 «μαγνήτης» επιστημόνων είναι οι ΗΠΑ, που έχουν θετικό ισοζύγιο στη διελκυστίνδα απώλειας και προσέλκυσης επιστημόνων (brain drain - brain gain).
Η δεύτερη μελέτη ανέλυσε 2,5 εκατομμύρια επιστημονικές δημοσιεύσεις από ερευνητές 36 χωρών. Διαπιστώθηκε ότι οι ανοιχτές σε ξένους ερευνητές χώρες παράγουν επιστημονικό έργο πιο δημιουργικό και καινοτόμο, σε σχέση με τις χώρες που κλείνονται επιστημονικά στα σύνορά τους (το κριτήριο ήταν πάλι οι ετεροαναφορές). Οι ΗΠΑ είναι η Νο 1 χώρα σε διεθνοποιημένες επιστημονικές δημοσιεύσεις (με συγγραφείς ερευνητές από πολλές χώρες).
Χώρες όπως η Ελβετία, η Δανία και η Σιγκαπούρη έχουν δυσανάλογα μεγάλη επιστημονική επιρροή σε σχέση με την έκταση και τον πληθυσμό τους, επειδή προωθούν τις διεθνείς συνεργασίες των ερευνητών τους και παράλληλα προσελκύουν ξένους ερευνητές στο έδαφός τους.
Άλλες, όπως η Νότια Κορέα, η Τουρκία, η Ρωσία και η Πολωνία, παρόλο που δαπανούν πολλά χρήματα στην έρευνα, έχουν δυσανάλογα μικρή διεθνή επιρροή, επειδή έχουν περιορισμένους ορίζοντες διεθνών επιστημονικών συνεργασιών. Η Ελλάδα, σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, αξιολογείται κάπου στον μέσο διεθνή όρο από άποψη διεθνοποίησης και επιρροής των επιστημονικών δημοσιεύσεων των ερευνητών της.
Οι νέες μελέτες δείχνουν ότι οι πολιτικές περιορισμού της μετανάστευσης (π.χ. εσχάτως οι ΗΠΑ του Τραμπ ή στο μέλλον η Βρετανία λόγω Brexit) μπορεί να βλάψουν την επιστημονική ανάπτυξη μιας χώρας. Σύμφωνα με τους ερευνητές, «όταν οι επιστήμονες μετακινούνται, αποδίδουν καλύτερα». Ο απομονωτισμός δεν ταιριάζει στην επιστήμη και δεν τη συμφέρει.
(Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ)