Η Ελλάδα στα χρόνια της κρίσης: Ανισότητες, λοιμώδη νοσήματα, αυτοκτονίες & δολοφονίες
Η παραταμένη κρίση που βιώνει η Ελλάδα και οι Έλληνες εδώ και επτά χρόνια, δεν έχει δημιουργήσει μόνο κοινωνικές ανισότητες οι οποίες είναι δύσκολο να κλείσουν, αλλά ταυτόχρονα, δημιούργησε και σοβαρά προβλήματα δημόσιας υγείας, τα οποία ενδεχομένως θα πάρουν χρόνια έως ότου αποκατασταθούν. Από την αύξηση της βρεφικής θνησιμότητας, των λοιμωδών νοσημάτων, την κατάθλιψη, την παχυσαρκία, μέχρι την χρήση ουσιών από τους εφήβους, τις αυτοκτονίες και τις δολοφονίες, ο δρόμος είναι μακρύς και επώδυνος, έχει δε, έναν κοινό παρονομαστή: την συνεχιζόμενη ύφεση που έφεραν τα Μνημόνια και την αβεβαιότητα σε ένα άγνωστο και μετέωρο μέλλον.
Τα συμπεράσματα, τα οποία προέκυψαν κατά το 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο του Φόρουμ Δημόσιας Υγείας & Κοινωνικής Ιατρικής, που πραγματοποιήθηκε στις 31 Οκτωβρίου και 1 Νοεμβρίου στο Κεντρικό Κτήριο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι εξαιρετικής σημασίας και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την επίδραση των κοινωνικών ανισοτήτων στη Δημόσια Υγεία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο Συνέδριο, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο (ΚΟΕ) αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τα χρόνια και τα λοιμώδη νοσήματα, ενώ η οικονομική κρίση συνδέεται με την αύξηση των δεικτών θνησιμότητας, κυρίως από καρδιαγγειακά, νοσήματα, λοιμώξεις του αναπνευστικού, χρόνια ηπατοπάθεια, αυτοκτονίες και δολοφονίες, ενώ αυξημένη εμφανίζεται και η βρεφική θνησιμότητα.
Παράλληλα, παρατηρείται αύξηση των παραγόντων κινδύνου (υπέρταση, καθιστική ζωή, παχυσαρκία) στις ομάδες του πληθυσμού με χαμηλό ΚΟΕ. Σε ό,τι αφορά στα καρδιαγγειακά νοσήματα, άνδρες και γυναίκες χαμηλού ΚΟΕ έχουν 170% και 233% αντιστοίχως μεγαλύτερη 10ετή επίπτωση καρδιαγγειακής νόσου, σε σύγκριση με άτομα μεσαίου και υψηλού εισοδήματος.
Αντίστοιχα, η 10ετής επίπτωση υπέρτασης, διαβήτη και δυσλιπιδαιμίας εμφανίζει παρόμοια χαρακτηριστικά ανά ΚΟΕ.
Σε ό,τι αφορά στους εφήβους, υπάρχει άμεση συσχέτιση της χρήσης ουσιών (κάπνισμα, αλκοόλ, κάνναβη) με την οικονομική βλάβη της οικογένειας κατά την περίοδο της κρίσης. Η πιθανότητα χρήσης, δηλαδή, αυξάνεται ανάλογα με τη σοβαρότητα των επιπτώσεων της κρίσης στο οικογενειακό εισόδημα. Επίσης, το 2014 το 4,7% του γενικού πληθυσμού δήλωσε κατάθλιψη -ποσοστό αυξημένο κατά 80,8% σε σχέση με το ποσοστό του 2009.
Με παρόμοιο τρόπο καθρεπτίζονται οι επιπτώσεις στην υγεία από τις ανισότητες στην ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος, φαινόμενο που παρατηρείται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι χαρακτηριστικό ότι διασυνοικιακές διαφορές στην αναμενόμενη διάρκεια ζωής φτάνουν τα 20 χρόνια στο Λονδίνο, ενώ πόλεις περισσότερο προηγμένες στην κλίμακα της αειφορίας (Στοκχόλμη, Κοπεγχάγη) παρουσιάζουν υψηλότερους δείκτες ισότητας και δημοκρατικής συνείδησης.
Περισσότεροι από 400 σύνεδροι παρακολούθησαν τις εργασίες του Συνεδρίου, στο οποίο συμμετείχαν όλες οι Ιατρικές Σχολές της Ελλάδας, η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών, η Ανωτάτη Νοσηλευτική και το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθηνών. Σημαντική ήταν επίσης η συμμετοχή της πολιτείας και της κοινωνίας των πολιτών σε βασικές θεματικές ενότητες του Συνεδρίου, όπως: Κοινωνικές ανισότητες και Υπηρεσίες Πρόληψης, Κοινωνικές ανισότητες και Προσφυγική Μεταναστευτική Κρίση, Πολιτεία και ανισότητες στη Δημόσια Υγεία, Κοινωνικές Ανισότητες και Επικίνδυνες συμπεριφορές κ.α.
Κατά την τελετή έναρξης, ο Υπουργός Υγείας, κ. Ανδρέας Ξανθός, τόνισε την τεράστια σημασία της ανάδειξης από την επιστημονική κοινότητα των κοινωνικών ζητημάτων και ιδιαίτερα των κοινωνικών ανισοτήτων στη δημόσια υγεία και παρέθεσε τις προτεραιότητες της πολιτείας απέναντι στην υγειονομική κρίση και τις υγειονομικές ανισότητες: έμφαση στη δημόσια περίθαλψη, στροφή στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και στην πρόληψη, και «μεροληψία» στην υγειονομική φροντίδα υπέρ των ευπαθών ομάδων.
Ο Υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, κ. Νίκος Φίλης τόνισε ότι δέσμευση της Πολιτείας και της κυβέρνησης είναι να σταθεί αρωγός στο επιστημονικό και κοινωνικό έργο των λειτουργών της δημόσιας υγείας, και εξήρε τον ρόλο τους, καθώς μέσω του Συνεδρίου θέτουν σε διαβούλευση κρίσιμα ζητήματα, όπως αυτό των κοινωνικών ανισοτήτων.
«Σε συνθήκες βαθειάς οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, όπως αυτές που διάγουμε, το θέμα της πρόσβασης στα κοινωνικά αγαθά που προστατεύουν και προάγουν την υγεία όλων αποκτά καίρια σημασία. Η υγεία μιας κοινωνίας είναι συλλογική υπόθεση και επιτυγχάνεται μόνο όταν καλύπτονται παροχές που διασφαλίζουν την υγεία, -όπως το καθαρό νερό, η καθαρή ατμόσφαιρα, οι ασφαλείς δρόμοι, τα υγιεινά τρόφιμα, καθώς και η προϋπόθεση της ισοτιμίας και ίσης πρόσβασης σε παροχές και υποδομές», αναφέρει η κυρία Αθηνά Λινού, Καθηγήτρια και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος της Οργανωτικής και Επιστημονικής Επιτροπής του Συνεδρίου.
Ο Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Καθηγητής κ. Αθανάσιος – Μελέτιος Δημόπουλος, στον Χαιρετισμό του κατά την έναρξη του Συνεδρίου, ανέφερε ότι «στην παρούσα συγκυρία, η δημόσια υγεία καθίσταται κρίσιμος τομέας της κοινωνικής ζωής στις συνθήκες ανακατανομής πληθυσμού (μεταναστευτικό και προσφυγικό ρεύμα), καθώς και λόγω των ανισοτήτων στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και υπηρεσίες πρόληψης, για τις οποίες ευθύνεται η οικονομική κρίση. Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών συμβάλλει στη βελτίωση της δημόσιας υγείας, όχι μόνο εκπαιδεύοντας άρτια τους μελλοντικούς επιστήμονες και λειτουργούς υγείας, αλλά και αναλαμβάνοντας συγκεκριμένες δράσεις αγωγής και προαγωγής υγείας, όπως ανθρωπιστικά προγράμματα, δράσεις για πρόσφυγες, και μετανάστες και συνδράμοντας στην αντιμετώπιση επιδημιών και τη διαχείριση κρίσεων».
Ο Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Υγείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ευστράτιος Πατσούρης τόνισε τη σημασία και την προσφορά των τεσσάρων Τμημάτων της Σχολής Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου στον τομέα της Δημόσιας Υγείας και τον επίκαιρο χαρακτήρα της κεντρικής θεματικής του Συνεδρίου: «Κοινωνικές ανισότητες και Δημόσια Υγεία», που απηχεί τα κυριότερα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα ο χώρος της δημόσιας υγείας.