Καρκίνος του προστάτη: Η πρώιμη διάγνωση ενέχει τον κίνδυνο υπερδιάγνωσης & υπερθεραπείας

Υπερδιάγνωση και υπερθεραπεία πάνε χέρι χέρι, καθώς κατά προσέγγιση το 80% των ασθενών με υπερδιάγνωση θα υποβληθούν σε μη-απαραίτητη τοπική θεραπεία, μια θεραπεία η οποία όμως δεν είναι άμοιρη επιπλοκών, οι οποίες μπορεί να είναι και σοβαρές και παρατεταμένες.

Για τους παραπάνω λόγους η ενεργός επαγρύπνηση (active surveillance -AS) έχει εκτεταμένα ερευνηθεί ως επιλογή αντιμετώπισης του εντοπισμένου, μη επιθετικού καρκίνου του προστάτη.

Η λογική πίσω από την επιλογή της ενεργού επαγρύπνησης βασίζεται σε δεδομένα κλινικών μελετών που αφορούν τη φυσική ιστορία του καρκίνου του προστάτη, καθώς αφενός ο χρόνος από τη διάγνωση μέχρι την κλινική εξέλιξη του χαμηλού κινδύνου καρκίνου του προστάτη είναι μακρύς και αφετέρου με την εμφάνιση των πρώτων σημείων επιθετικής νόσου ο καρκίνος παραμένει "ευάλωτος" σε κάθε μορφή ριζικής θεραπείας με την προοπτική της ίασης.

Τα παραπάνω επισημάνθηκαν στη διάρκεια του Μακεδονικού Ουρολογικού Συμποσίου, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη.

Όπως ανέφερε ο καθηγητής Ουρολογίας στην Ιατρική Σχολή Τζερράχπασα (Cerrahpaşa) του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης Τζαν Ομπέκ (Can Öbek), η επιλογή της ενεργού επαγρύπνησης είναι επιλογή καθυστέρησης (συχνά επ' αόριστον) της ριζικής θεραπείας (προστατεκτομής ή ακτινοβολίας) σε ασθενείς με ιάσιμο, χαμηλού κινδύνου καρκίνο του προστάτη, με αντικειμενικό σκοπό την αποφυγή της υπερθεραπείας σε ασθενείς που δεν χρειάζεται να λάβουν ενεργό θεραπεία.

Το πιθανό πλεονέκτημα είναι η αποφυγή ή η αναβολή της βίωσης των παρενεργειών της ριζικής θεραπείας με ελάχιστη έως καμία επίπτωση στη μελλοντική πιθανότητα ίασης και με σαφώς χαμηλότερο κόστος.

«Στην πραγματικότητα, και ενώ τουλάχιστον οι μισοί νεο-διαγνωσμένοι ασθενείς με καρκίνο προστάτη έχουν ευνοϊκά προγνωστικά χαρακτηριστικά μη επιθετικής νόσου, (PSA ≤ 10 ng/ml, stage T1c or T2a, Gleason < 7) και θα έπρεπε να είναι υποψήφιοι για ενεργό επαγρύπνηση, μόνο ≤20% αυτών επιλέγουν ή τους προσφέρεται αυτή η επιλογή. Στην περίπτωση όπου ο ασθενής ενημερωθεί και έχει δώσει την συγκατάθεσή του για την ενεργό επαγρύπνηση, θα πρέπει να γνωρίζει ότι θα δεσμευτεί σε ένα σχετικά απαιτητικό πρωτόκολλο παρακολούθησης, με επιβεβαιωτική βιοψία στο εξάμηνο ή στο χρόνο από τη βιοψία διάγνωσης και επαναλαμβανόμενες βιοψίες κάθε 2-3 χρόνια ανάλογα με το πρωτόκολλο που έχει επιλεγεί. Ένα ποσοστό περίπου 35% των ασθενών υπό ενεργό επαγρύπνηση θα μεταβούν σε ριζική θεραπεία, κυρίως λόγω επανασταδιοποίησης σε υψηλότερο βαθμό επιθετικότητας καρκίνου (grade/Gleason score) σε μια από τις επαναληπτικές βιοψίες, αλλά σε μικρότερο ποσοστό, από δική τους επιλογή λόγω του αυξανόμενου άγχους για την μη θεραπεία του καρκίνου τους», ανέφερε ο καθηγητής Ομπέκ.

«Υπάρχουν μελέτες που επιβεβαιώνουν ότι οι ασθενείς μπορούν να μείνουν με ασφάλεια σε μακροχρόνια σχήματα ενεργού επαγρύπνησης. Ο ρόλος της πολυπαραγοντικής μαγνητικής τομογραφίας (Multiparametric MRI) είναι εξαιρετικά σημαντικός τόσο στην επιλογή ασθενών για ενεργό επαγρύπνηση όσο και στην παρακολούθηση (follow-up) και στη βιοψία, ενώ μοριακά τεστ αναμένεται να αποκτήσουν μεγαλύτερη κλινική σημασία μέσα στα επόμενα χρόνια. Σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της επιλογής της ενεργού επαγρύπνησης, η ειδική για τον καρκίνο του προστάτη επιβίωση αγγίζει το 100% σε όλες τις μεγάλες σειρές πολυκεντρικών μελετών πλην μίας του Τορόντο, όπου 6 ασθενείς κατέληξαν από τη νόσο χωρίς κανείς ωστόσο με Gleason score 6. Επομένως η θνησιμότητα της ενεργού επαγρύπνησης, αν δεν είναι ακριβώς μηδενική, τουλάχιστο είναι κάπου εκεί κοντά», πρόσθεσε ο κ. Ομπέκ.

«Ως ουρολόγοι και γιατροί συμμορφωνόμενοι στο πρόσταγμα του όρκου του Ιπποκράτη «ωφελέειν ή μη βλάπτειν», θα πρέπει να προσφέρουμε την ενεργό επαγρύπνηση στους ασθενείς που θα ωφεληθούν περισσότερο από αυτήν μετά από ενδελεχή συζήτηση και κατανόηση από την μεριά του ασθενή των πλεονεκτημάτων αλλά και των ενδεχόμενων κινδύνων αυτής της επιλογής», ανέφερε, από την πλευρά του, ο ουρολόγος Χάρης Αηδονόπουλος, ο οποίος στη διάρκεια του Συμποσίου επανεξελέγη πρόεδρος της Ουρολογικής Εταιρείας Βόρειας Ελλάδας.