Έρευνα: Φόβος και άγνοια του κοινού για τις κλινικές μελέτες

της Διονυσίας Προκόπη

Σημαντικά ευρήματα για τις απόψεις του γενικού κοινού, αλλά και των ερευνητών και διοικητικών στελεχών σε νοσοκομεία, προέκυψαν από τη μεγάλη έρευνα που διενήργησε η MediMark Consumer για τις κλινικές μελέτες, για λογαριασμό του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ). Τα αποτελέσματα παρουσίασε ο αντιπρόεδρος του ΣΦΕΕ, Κωνσταντίνος Παναγούλιας, την Τετάρτη (16/10/2019) στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Κλινικών Μελετών και Έρευνας που διοργάνωσε ο Σύλλογος Αντιπροσώπων Φαρμακευτικών Ειδών και Ειδικοτήτων (ΣΑΦΕΕ).

Στην έρευνα συμμετείχαν 1.250 άτομα από το γενικό κοινό και 90 άτομα από 30 δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία που διενεργούν κλινικές μελέτες.

Οι συμμετέχοντες από τα νοσοκομεία είναι ανώτατο διοικητικό και ιατρικό προσωπικό και χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: διοικητές - αναπληρωτές διοικητές, ερευνητές/υπεύθυνοι Κλινικής, οικονομικοί διευθυντές/υπεύθυνοι λογιστηρίου. Σε κάθε νοσοκομείο πραγματοποιήθηκαν 3 συνεντεύξεις, καλύπτοντας κάθε κατηγορία.

Ο φόβος και η ανασφάλεια είναι οι κύριοι λόγοι, για τους οποίους η πλειονότητα των πολιτών (80%) δεν θα συμμετείχε σε κλινική δοκιμή. Την ίδια ώρα όμως, το 66% πιστεύει ότι οι κλινικές δοκιμές προάγουν τη δημόσια υγεία και τα κύρια οφέλη τους συνδέονται με την καταπολέμηση των ανίατων ασθενειών, την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης, την Έρευνα και την Ανάπτυξη και την προώθηση της καινοτομίας. Σε μικρότερο βαθμό, οι δοκιμές συνδέονται και με οικονομικά οφέλη, κυρίως στην απασχόληση και την ενίσχυση των νοσοκομείων.

Στο περιβάλλον του νοσοκομείου, όλοι αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν πολλαπλά οφέλη από τις κλινικές δοκιμές, ωστόσο ζητήματα θεσμικού πλαισίου, κινήτρων και υποδομών δεν αποτυπώνουν στην πράξη την καθολική εικόνα αποδοχής.

Ειδικότερα, τα μισά περίπου νοσοκομεία έχουν χαμηλό δυναμικό κλινικών δοκιμών, 8 στους 10 ερευνητές αναφέρουν προβλήματα οργανωτικής φύσης και έλλειψης κουλτούρας και οι περισσότεροι διοικητές ζητούν αποσαφήνιση ρόλων και θέσπιση κινήτρων από την πολιτεία. Τρεις στους δέκα μάλιστα, ζητούν κεντρική οργάνωση των κλινικών μελετών από το υπουργείο Υγείας.

Σε 25 νοσοκομεία υπάρχουν έστω κάποια στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις κλινικές δοκιμές, κυρίως για τον αριθμό τους. Στα 7 από τα 10 δεν είναι διαθέσιμα όλα τα στοιχεία που ζητήθηκαν. Αναφορικά με τα οικονομικά στοιχεία, σχεδόν όλοι οι ερωτηθέντες γνωρίζουν ότι το 15% προβλέπεται υπέρ του νοσοκομείου και σε 8 από τα 10 νοσοκομεία υπάρχει πρόβλεψη στον προϋπολογισμό και σύστημα καταγραφής για τα έσοδα από κλινικές δοκιμές. Όμως, μόλις 6 στους 10 διοικητές το γνωρίζουν.

Τα σημαντικότερα προβλήματα που εντοπίζουν οι ερωτηθέντες είναι η έλλειψη υποδομών και η γραφειοκρατία. Ειδικά οι ερευνητές επισημαίνουν το ζήτημα της «έλλειψης κουλτούρας δοκιμών», κυρίως εκείνοι οι οποίοι δεν έχουν δομές στο νοσοκομείο τους.

Τέλος, 9 στους 10 διοικητές και ερευνητές θεωρούν ότι χρειάζεται βελτίωση η αντιμετώπιση των κλινικών δοκιμών από την πολιτεία. Οι συγκεκριμένες βελτιώσεις αφορούν σε βελτιώσεις θεσμικού πλαισίου, ενίσχυση υποδομών νοσοκομείων, οργάνωση κεντρικά σε επίπεδο Υπουργείου, αποσαφήνιση διαδικασιών, εγκαθίδρυση κουλτούρας και κίνητρα κλινικών δοκιμών.

Κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο ζητά και η φαρμακοβιομηχανία. Η Ελλάδα έχει από τα πιο χαμηλά ποσοστά για Έρευνα και Ανάπτυξη σε σχέση με το ΑΕΠ, σε όλη την Ευρώπη. Η φαρμακοβιομηχανία συνεισφέρει το μεγαλύτερο ποσοστό. Ταυτόχρονα, η χώρας μας έχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά επιστημονικών δημοσιεύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά πατεντών. «Τι σημαίνει αυτό; Ότι παράγουμε γνώση την οποία δεν μπορούμε να αξιοποιήσουμε» σημείωσε ο κ. Παναγούλιας.

Ως προς το θεσμικό πλαίσιο, παρατήρησε ότι έχουν γίνει βελτιώσεις ήδη από την προηγούμενη κυβέρνηση, ωστόσο υπάρχουν ακόμη πολλά θέματα ανοιχτά. Για παράδειγμα, για να μπορέσουν τα πανεπιστήμια να διασυνδεθούν με τις φαρμακοβιομηχανίες, πρέπει να αποσαφηνιστεί το θέμα με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην Έρευνα και την Ανάπτυξη.

Επίσης, οι εταιρίες ζητούν γρήγορες και διαφανείς διαδικασίες. Ως προς τα οικονομικά κίνητρα, ο αντιπρόεδρος του ΣΦΕΕ αναφέρθηκε στην υπερέκπτωση δαπανών Ε&Α, το ποσοστό της οποίας έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια ενώ στην Ευρώπη αυξάνεται.

Επίσης, στην Ε.Ε. τα έσοδα που προκύπτουν από την Ε&Α για τις εταιρείες, για ένα διάστημα εκπίπτουν από τις φορολογικές τους υποχρεώσεις. Στην Ελλάδα υπάρχει αναβολή φορολογίας, δηλαδή τα έσοδα αυτά φορολογούνται μετά από 2-3 χρόνια, κάτι που φέρνει ελάχιστο όφελος, σύμφωνα με τον κ. Παναγούλια. Τέλος, αναφερόμενος στην πρόσφατη ρύθμιση για το συμψηφισμό δαπανών για Ε&Α με μέρος του clawback, δήλωσε ότι είναι σε σωστή κατεύθυνση, όχι όμως αρκετή.