Τι πρέπει να τρώνε τα… μάτια μας
Επηρεάζονται τα μάτια μας από τις τροφές που τρώμε ή που αποφεύγουμε; Η απάντηση ανεπιφύλακτα είναι καταφατική.
Βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και αντιοξειδωτικά είναι απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία του ματιού και επομένως την καλή όραση.
Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από πληθώρα επιβαρυντικών για την υγεία παραγόντων, όπως είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση, η ηλιακή ακτινοβολία, το άγχος αλλά και η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε υδατάνθρακες και κορεσμένα λιπαρά.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες αποτελούν φορείς αλλά και δότες ελευθέρων ριζών, οι οποίες, όταν υπάρχουν σε περίσσεια στον οργανισμό, προκαλούν, μεταξύ άλλων, μεταλλάξεις των κυττάρων των ιστών των ματιών, δημιουργώντας οφθαλμικές παθήσεις καθώς και σοβαρές διαταραχές στην όραση.
Επίσης, η υπερβολική πρόσληψη σακχάρων αυξάνει τις τιμές της γλυκόζης στο αίμα, που είναι η αιτία της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας.
Όσον αφορά τα κορεσμένα λιπαρά, ευνοούν την αθηρωμάτωση των αγγείων και συνεπώς την εμφάνιση παθήσεων του κυκλοφορικού, οι οποίες οδηγούν σε εκφυλιστικές νόσους του αμφιβληστροειδούς.
Για τη θωράκιση της όρασης απαιτείται αυξημένη κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν αντιοξειδωτικά μέταλλα, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες.
1. Βιταμίνες
Ο οργανισμός μας προμηθεύεται τις περισσότερες βιταμίνες από τις τροφές, δεν τις παράγει ο ίδιος. Οι πιο σημαντικές βιταμίνες για την όρασή μας είναι η βιταμίνη Α, η βιταμίνη C και η βιταμίνη Ε.
- Βιταμίνη Α (ρετινόλη): Πηγές πλούσιες σε βιταμίνη Α είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το συκώτι και τα αυγά. Συνιστάται στη ξηροφθαλμία και τη νυκταλωπία (κακή όραση τη νύχτα). Το μητρικό γάλα είναι η καλύτερη πηγή βιταμίνης Α για τα μωρά. Αυτός είναι ο λόγος που τα παιδιά που θηλάζουν έχουν πολύ καλή οπτική οξύτητα. Στο μητρικό γάλα περιέχονται επίσης τα λιπαρά ωμέγα-3 και ωμέγα-6, στοιχεία σημαντικά για την καλή λειτουργία της όρασης. Οι πάσχοντες από μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι αναγκαίο να καταναλώνουν τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη Α, για να καθυστερήσει έτσι η εκδήλωση των συμπτωμάτων της πάθησης.
- Βιταμίνη C: Ο ρόλος της είναι αμιγώς αντιοξειδωτικός. Τη βρίσκουμε σε μεγάλες συγκεντρώσεις στα μάτια, περίπου 10-15 φορές περισσότερο απ’ ό,τι στο πλάσμα του αίματος. Προστατεύει την ωχρά κηλίδα από την υπεριώδη ακτινοβολία και ενισχύει τη δράση της βιταμίνης Ε, η οποία με τη σειρά της ενδυναμώνει τη δράση ενός αντιοξειδωτικού ενζύμου, της γλουταθειόνης. Η βιταμίνη C, σε συνεργασία με τα καροτενοειδή, έχει αποδειχθεί πως επιβραδύνει την εξέλιξη του καταρράκτη. Σε πειράματα σε ασθενείς με γλαύκωμα χορηγήθηκε βιταμίνη C και σε όλους μειώθηκε η ενδοφθάλμια πίεση. Βασική πηγή βιταμίνης C είναι τα εσπεριδοειδή, το ακτινίδιο, το μπρόκολο αλλά και το σπανάκι.
- Βιταμίνη Ε (τοκοφερόλες): Αντιγηραντική, λιποδιαλυτική και ισχυρά αντιοξειδωτική βιταμίνη με αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Προστατεύει τις προτεάσες που περιέχονται στον φακό του ματιού από τη φωτοοξειδωτική καταστροφή κι έτσι περιορίζει τη θόλωσή του (δηλαδή τον καταρράκτη). Έρευνες δείχνουν πως η επαρκής λήψη βιταμίνης Ε μειώνει σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης της πιο «δημοφιλούς» εκφυλιστικής νόσου των ματιών, της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, η οποία σχετίζεται με την ηλικία. Σε ασθενείς με διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια η βιταμίνη Ε προσφέρει ελαστικότητα στα αγγεία που εύκολα «σπάνε» και αιμορραγούν. Η βιταμίνη Ε έχει επίσης αντιπηκτική δράση, επομένως διευκολύνει τη ροή του αίματος. Τόσο η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας όσο και η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι νόσοι που οφείλονται στην κακή κυκλοφορία του αίματος στα αγγεία. Τη βιταμίνη Ε τη βρίσκουμε στα σκούρα πράσινα λαχανικά, στο αβοκάντο, στους ξηρούς καρπούς και φυσικά στο ελαιόλαδο.
2. Αντιοξειδωτικά
Φυσικά αντιοξειδωτικά είναι:
- Η γλουταθειόνη, τριπεπτίδιο που βρίσκεται στον φακό των ματιών και τον προστατεύει από τις τοξίνες.
- Το λιποϊκό οξύ, που βοηθά στον μεταβολισμό των σακχάρων κι έτσι αποφεύγεται η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια.
- Το συνένζυμο Q10, που αναγεννά τη βιταμίνη Ε και αποτελεί ασπίδα για τις εκφυλιστικές νόσους αμφιβληστροειδούς λόγω γήρατος.
- Τα καροτενοειδή
Τα καροτενοειδή α-καροτένιο, β-καροτένιο, λουτεΐνη και ζεαξανθίνη βρίσκονται στον αμφιβληστροειδή και λειτουργούν ως φίλτρα για την υπεριώδη και υπέρυθρη ακτινοβολία. Είναι τα μόνα καροτενοειδή που υπάρχουν στους οφθαλμούς και καθυστερούν τη σκλήρυνση του φακού του ματιού. Βρίσκονται σε μεγάλη συγκέντρωση στο σπανάκι και στη λαχανίδα.
Το λυκοπένιο προστατεύει τα κύτταρα του επιθηλίου του φακού από τη φθορά. Η καλύτερη πηγή λυκοπενίου είναι οι μαγειρεμένες ντομάτες (λόγω της θερμοκρασίας αυξάνεται η βιοδιαθεσιμότητα όλων των καροτενοειδών).
3. Ιχνοστοιχεία
- Σελήνιο: Προστατεύει την κυτταρική μεμβράνη καθώς και τα νευρικά κύτταρα του οπτικού νεύρου από την καταστροφική δράση των ελεύθερων ριζών. Σε περίπτωση ανεπάρκειας σεληνίου στον οργανισμό, έχουμε πρόωρη εμφάνιση καταρράκτη και τα μάτια κινδυνεύουν από εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Ο οργανισμός μας δεν παράγει σελήνιο, το προμηθευόμαστε από το σουσάμι, τα θαλασσινά και το κόκκινο κρέας.
- Ψευδάργυρος: Τον χρειάζεται κάθε κύτταρο για την καλή λειτουργία, αλλά και την αναπαραγωγή του. Υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση ψευδαργύρου στον αμφιβληστροειδή. Η έλλειψή του δημιουργεί φωτοφοβία. Η καλύτερη φυσική πηγή ψευδαργύρου είναι τα στρείδια και τα κονσερβοποιημένα ψάρια. Το γάλα επίσης περιέχει αξιόλογες ποσότητες ψευδαργύρου.
4. Βότανα
Τα βότανα bilberry και gingo biloba συντηρούν τα αραχνοειδή αγγεία του αμφιβληστροειδούς και ο συνδυασμός τους είναι ιδανικός για παθήσεις του οπτικού νεύρου. Αυξάνουν επίσης την οπτική οξύτητα και είναι εξαιρετικά ωφέλιμα για ασθενείς με εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Προϊόντα όπως το ταχίνι, η ρίγανη, η μαστίχα Χίου και το σκόρδο είναι ιδιαίτερα ευεργετικά για την όραση.
Τατιάνα Σκούταρη, Οπτομέτρης, επίκουρος καθηγήτρια Πανεπιστημίου Complutense Μαδρίτης, ειδικευμένη στη Χαμηλή Όραση (MSc Low Vision), εισηγήτρια και εξετάστρια στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το Ευρωπαϊκό Δίπλωμα Οπτομετρίας, via Πανελλήνια Ένωση Αγώνος κατά του Νεανικού Διαβήτη (Π.Ε.Α.Ν.Δ.) www.peand.gr
Διαβάστε επίσης:
Πέντε κακές συνήθειες που καταστρέφουν τα μάτια σας