ΔΕΠΥ: Πόσο και γιατί μειώνει το προσδόκιμο ζωής
Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας ή ΔΕΠΥ είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που συνήθως διαγιγνώσκεται στην παιδική ηλικία, αλλά συχνά διαρκεί και στην ενήλικη ζωή.
Τα άτομα με ΔΕΠΥ έχουν ανισορροπία στους νευροδιαβιβαστές, ένας από τους οποίους είναι η ντοπαμίνη. Είναι ένας βασικός νευροδιαβιβαστής στον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου που απαιτείται για την εκτέλεση λειτουργιών και δεξιοτήτων, αλλά και την αυτορρύθμιση, δηλαδή τον προγραμματισμό, την εστίαση και τη διατήρηση της προσοχής, τη μνήμη οδηγιών και την πολυδιεργασία (multitasking).
Τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί να αισθάνονται ανησυχία ή να έχουν προβλήματα συγκέντρωσης, οργάνωσης, διαχείρισης του χρόνου τους ή ιεράρχησης προτεραιοτήτων, υπερσυγκέντρωσης ή ελέγχου των παρορμήσεών τους. Τα συμπτώματα αυτά επηρεάζουν όλους τους τομείς της ζωής.
Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας, συνδέεται με μικρότερο προσδόκιμο ζωής και μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας, σύμφωνα με μια νέα μελέτη σε περισσότερα από 30.000 άτομα με τη διαταραχή στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Οι άνδρες που διαγνώστηκαν με ΔΕΠΥ είχαν μειωμένο κατά 4,5-9 χρόνια προσδόκιμο ζωής, ενώ το προσδόκιμο ζωής των γυναικών μειώθηκε κατά 6,5-11 χρόνια.
Τουλάχιστον 3% έως 4% των ενηλίκων στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ΔΕΠΥ, ενώ ο επιπολασμός στα παιδιά εκτιμάται σε τουλάχιστον 4%.
Είναι πιθανό πολύ περισσότεροι άνθρωποι να μην διαγιγνώσκονται, γεγονός που θα μπορούσε να σημαίνει ότι η διαφορά στο προσδόκιμο ζωής που διαπίστωσαν οι συγγραφείς της μελέτης θα μπορούσε να υπερεκτιμηθεί.
«Αν και πολλά άτομα με ΔΕΠΥ ζουν μακρά και υγιή ζωή, το εύρημά μας ότι κατά μέσο όρο ζουν μικρότερη ζωή, υποδεικνύει ελλιπές υποστηρικτικό πλαίσιο», δήλωσε η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Δρ. Λιζ Ο'Νιόνς, επίτιμη ερευνήτρια στην κλινική, εκπαιδευτική και υγειονομική ψυχολογία στο University College του Λονδίνου. «Είναι ζωτικής σημασίας να μάθουμε τους λόγους που κρύβονται πίσω από τους πρόωρους θανάτους, ώστε να μπορέσουμε να αναπτύξουμε στρατηγικές για την πρόληψή τους στο μέλλον».
Τα νέα ευρήματα επιβεβαιώνουν εκείνα πρόσφατων ερευνών, όπως μιας μελέτης του 2022 που διαπίστωσε μεγαλύτερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου μεταξύ των ατόμων με ΔΕΠΥ ή αυτισμό τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην Ευρώπη.
Η νέα μελέτη όμως, είναι η πρώτη που χρησιμοποιεί δεδομένα θνησιμότητας για να εφαρμόσει τη μέθοδο του πίνακα ζωής: μια στατιστική τεχνική για την ανάλυση των ποσοστών θανάτου και των πιθανοτήτων επιβίωσης ή θανάτου σε διάφορα ηλικιακά διαστήματα.
Οι ερευνητές εξέτασαν τα δεδομένα πρωτοβάθμιας περίθαλψης από 30.029 ενήλικες με ΔΕΠΥ και τα συνέκριναν με αυτά σχεδόν 300.400 συμμετεχόντων που δεν είχαν ΔΕΠΥ, αλλά ταίριαζαν ως προς την ηλικία, το φύλο και τα στοιχεία πρωτοβάθμιας περίθαλψης.
Εκτός από τις διαφορές στο προσδόκιμο ζωής, η ανάλυση αποκάλυψε επίσης ότι η ΔΕΠΥ συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας - όπως άγχος, κατάθλιψη, αυτοτραυματισμός, αυτοκτονία και διαταραχές προσωπικότητας. Ο αυτισμός, οι διανοητικές αναπηρίες, οι επιβλαβείς συνήθειες, όπως το κάπνισμα ή η «δυνητικά επιβλαβής χρήση αλκοόλ», και τα σωματικά προβλήματα υγείας, όπως ο διαβήτης ή η υψηλή χοληστερόλη, ήταν επίσης πιο συχνά σε αυτή την ομάδα.
Γιατί η ΔΕΠΥ μπορεί να επηρεάσει το προσδόκιμο ζωής κάποιου
Η μελέτη είναι «εντυπωσιακή», αλλά βασίζεται σε δεδομένα παρατήρησης που αναπόφευκτα αφήνουν αναπάντητα πολλά σημαντικά ερωτήματα, καθώς δεν μπορεί να τεκμηριωθεί πλήρως μια σχέση αιτίας και αποτελέσματος, δήλωσε ο Δρ. Κέβιν ΜακΚόνγουεϊ, ομότιμος καθηγητής εφαρμοσμένης στατιστικής στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Αγγλίας. Ο ίδιος δεν συμμετείχε στην έρευνα.
«Τι μπορεί να γίνει γι' αυτό; Εξαρτάται από το αν οι μειώσεις στο μέσο προσδόκιμο ζωής προκαλούνται (με κάποιο τρόπο) από τη ΔΕΠΥ, και αν προκαλούνται, πώς προκαλούνται», δήλωσε ο McConway.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η θεραπεία για τη ΔΕΠΥ και τις συνοδές παθήσεις είναι ελλιπής, ιδίως για τους ενήλικες, καθώς η αναγνώριση της ΔΕΠΥ των ενηλίκων εξακολουθεί να εξελίσσεται, δήλωσαν οι ειδικοί. Αυτή η ανεπάρκεια θα μπορούσε να εξηγήσει εν μέρει τις διαφορές στο προσδόκιμο ζωής.
Μπορεί επίσης να υπάρχουν «κάποιοι παράγοντες που προκύπτουν πριν από τη γέννηση ή σε πολύ πρώιμο στάδιο της ζωής, οι οποίοι θα μπορούσαν να επηρεάσουν ξεχωριστά την πιθανότητα ένα άτομο να διαγνωστεί αργότερα με ΔΕΠΥ» και να πεθάνει νωρίτερα από το συνηθισμένο, δήλωσε ο McConway. Αυτοί θα μπορούσαν να είναι γενετικοί ή περιβαλλοντικοί. Επιπλέον, οι συγγραφείς είτε δεν είχαν λεπτομέρειες σχετικά με τη φυλή ή την εθνικότητα και τους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, οι οποίοι μπορεί να επηρεάσουν το προσδόκιμο ζωής, είτε δεν τους εξέτασαν.
Οι ερευνητές δεν μπόρεσαν επίσης να προσδιορίσουν «πότε διαγνώστηκε η ΔΕΠΥ σε σχέση με άλλα προβλήματα υγείας ή τον αντίκτυπο της θεραπείας», δήλωσε ο Δρ. Όλιβερ Χάουζ, καθηγητής μοριακής ψυχιατρικής στο King's College του Λονδίνου, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.
Ωστόσο, «παράγοντες, όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και άλλες παθήσεις, είναι πιθανό να είναι συνέπειες της ΔΕΠΥ, σε μεγάλο βαθμό», που σημαίνει ότι μπορεί να εξηγούν πώς η ΔΕΠΥ θα μπορούσε να επηρεάσει τα ποσοστά θανάτου ή να οδηγήσει σε μικρότερο προσδόκιμο ζωής.
Θεραπεία της ΔΕΠΥ
Τα άτομα με ΔΕΠΥ «έχουν πολλά δυνατά σημεία και μπορούν να ευδοκιμήσουν με τη σωστή υποστήριξη και θεραπεία», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Δρ. Josh Stott, καθηγητής γήρανσης και κλινικής ψυχολογίας στο University College του Λονδίνου.
Οι ειδικοί έχουν δηλώσει ότι η αντιμετώπιση του ζητήματος της πρόωρης θνησιμότητας μεταξύ των ατόμων με ΔΕΠΥ ξεκινά από τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, οι οποίοι θα πρέπει να συλλέγουν συστηματικά λεπτομέρειες σχετικά με τις συμπεριφορικές και ιατρικές καταστάσεις και τα αποτελέσματα της υγείας που σχετίζονται με τη διαταραχή. Κάτι τέτοιο μπορεί να βοηθήσει τους παρόχους και τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν τους παράγοντες κινδύνου και να αποτρέψουν τις καθυστερήσεις στη θεραπεία.
Ορισμένοι οργανισμοί διαθέτουν στοιχεία για το πώς τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες να ασχοληθούν με εργασίες, συνήθειες ή δραστηριότητες που μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και του προσδόκιμου ζωής τους, συμπεριλαμβανομένης της άσκησης, της σωστής διατροφής, της οδοντιατρικής φροντίδας και της υγιεινής του ύπνου.
Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας που ειδικεύονται στη ΔΕΠΥ μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να αναπτύξουν δεξιότητες αντιμετώπισης τυχόν συμπτωμάτων που μπορεί να οδηγήσουν σε άγχος ή άλλα προβλήματα που επηρεάζουν αρνητικά τη ζωή τους.
Μπορούν επίσης να εξετάσουν το κατά πόσον τα φάρμακα για τη ΔΕΠΥ θα ήταν χρήσιμα. Μελέτη σε σχεδόν 150.000 άτομα με ΔΕΠΥ στη Σουηδία, που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2024, διαπίστωσε ότι η χρήση φαρμάκων σχετίζεται με 19% μείωση του κινδύνου θνησιμότητας εντός δύο ετών μετά τη διάγνωση.
Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση The British Journal of Psychiatry.
Πηγή: CNN